Neohetycki posąg kobiety rzuca nowe światło na rolę kobiet we wczesnej epoce żelaza

Archeolodzy z University of Toronto odkryli w Turcji pozostałości starożytnego posągu kobiety. Znalezisko, którego dokonano w Tayinat w poliżu granicy z Syrią, może zmienić naszą wiedzę na temat roli kobiet w starożytności.

Bazaltowe popiersie mierzy 1,1 metra wysokości i 0,7 metra szerokości, co wskazuje, że cały posąg miał 4-5 metrów wysokości. Zabytek jest w dobrym stanie, chociaż twarz i piersi zostały celowo zniszczone w starożytności. Prawdopodobnie miało to związek z jakimś rytuałem. Posąg znaleziono na terenie monumentalnej bramy zapewniającej dostęp do górnych części cytadeli Kunulua, stolicy jednego z licznych syryjsko-hetyckich państewek, królestwa Pattiny (1000-738 przed Chrystusem).

Popiersie wyróżnia staranne wykonanie i wspaniałe loki, które wyłaniają się spod chusty kobiety okrywającej jej głowę, ramiona i plecy. Posąg leżał twarzą w dół na grubej warstwie niewielkich fragmentów kamienia, wśród których znajdują się kawałki oczu, nosa i twarzy oraz pozostałości innych posągów znalezionych wcześniej w obrębie bramy. Wśród tych posągów jest też przedstawienie neohetyckiego króla Suppiluliuma, które odkryliśmy w 2012 roku. Odzyskanie tych fragmentów pozwoli nam na odtworzenie oryginalnego wyglądu górnej części posągu, zapowiada profesor Timothy Harrison z University of Toronto. Król Pattin Suppiluliuma I rządził na przełomie X i IX wieku, a imię swoje otrzymał po wielkim poprzedniku, Suppiluliumie I, który w XIV wieku skutecznie walczył z Egiptem o kontrolę nad ziemiami pomiędzy Morzem Śródziemnym a Eufratem i odebrał Egiptowi Syrię.

Kanadyjscy naukowcy zauważają, że w obrębie bramy znajdowało się wiele monumentalnych posągów. Najwyraźniej celowo je tam zgromadzono, a następnie rytualnie zniszczono. Archeolodzy nie zidentyfikowali jeszcze przedstawionej na popiersiu kobiety, jednak mają pewne pomysły. "Niewykluczone, że jest to Kubaba, matka bogów starożytnej Anatolii. Z drugiej jednak strony pewne cechy stylistyczne i ikonograficzne sugerują, że przedstawiono tutaj prawdziwą kobietę, być może żonę Suppiluliumy albo – co byłoby jeszcze bardziej intrygujące – kobietę imieniem Kupapiyas, która była żoną lub matką Taita, zołożyciela dynastii Tayinat", mówi profesor Harrison.

Informacje o Kupapiyas mamy z dwóch inskrypcji znalezionych przed 50 laty w pobliżu miejscowości Hama w Syrii. Jest ona jedyną znaną z imienia kobietą z początków pierwszego tysiąclecia przed naszą erą pochodzącą z tego regionu. Miala ona żyć ponad 100 lat i była bardzo ważną osobistością. Niestety żadne inne źródła historyczne nie zachowały informacji na jej temat. Odkrycie posągu może potwierdzać, że kobiety odgrywały w tutejszych społecznościach wczesnej epoki żelaza większą rolę polityczną i religijną niż sugerują źródła historyczne, dodaje naukowiec. Monumentalne bramy ozdabiane lwami, sfinksami i wielkimi posągami ludzi, które widzimy w ruinach neohetyckich miast epoki żelaza były kontynuacją hetyckiej tradycji epoki brązu. Bramy takie odgrywały symboliczną rolę obszaru przejściowego pomiędzy terenami zamieszkiwanymi przez rządzącą elitę a poddanymi. Do IX-VIII wieku przed Chrystusem bramy takie stały się królewskimi promenadami, legitymizującymi władzę.

Wydaje się, że badany przez Kanadyjczyków kompleks został zniszczony podczas asyryjskiego podboju w 738 roku p.n.e. Cały obszar został wybrukowany i zamieniony w główny dziedziniec obszaru świątynnego, a Tayinat stał się stolicą jednej z asyryjskich prowincji. Część specjalistów od dawna twierdziła, że odniesienie do Kalno w proroctwie Izajasza przeciwko Asyrii (Iz 10:9-10), opisuje zniszczenie Kunulua. Zburzenie pomników i zamienienie całego tego obszaru w asyryjski kompleks religijny mogło zostać właśnie tak zapamiętane i znalazło swoje odzwierciedlenie w słowach Izajasza, dodaje Harrison.

królestwo Pattiny Neohetyci