Niezwykłe odkrycie na Borneo. Palma, która kwitnie i owocuje pod ziemią

Uczeni z Królewskich Ogrodów Botanicznych w Kew i ich partnerzy poinformowali o odkryciu pierwszego gatunku palmy (Arecaceae), który owocuje i kwitnie pod ziemią. Nowo zidentyfikowany gatunek został nazwany Pinanga subterranea. Co interesujące, odkryta na Borneo roślina jest dobrze znana miejscowym mieszkańcom, którzy jedzą jej jasnoczerwone owoce. Dotychczas jednak była zupełnie nieznana nauce, mimo że na wyspie opisano około 300 gatunków palm. Pinanga subterranea dołączy więc do ponad 2500 znanych nam gatunków palm. Połowa z nich jest zagrożona wyginięciem.

P. subterranea występuje w pierwotnych lasach tropikalnych zachodniego Borneo. Znana jest w co najmniej trzech miejscowych językach, w których nosi nazwy takie jak Pinang Tanah, Pinang Pipit, Muring Pelandok i Tudong Pelandok. Jej odkrycie pokazuje, jak ważna jest współpraca naukowców z ludnością terenów, na których prowadzą badania. Nauka mogła przecież znacznie wcześniej poznać roślinę, o której istnieniu wie przynajmniej część mieszkańców Borneo.

O istnieniu gatunku powiadomił brytyjskich naukowców malezyjski botanik doktor Paul Chai, znany badacz palm, którego osiągnięcia zostały uhonorowane poprzez nadanie jednemu z gatunkowi palmy nazwy Pinanga chaiana. Uczony po raz pierwszy natknął się na P. subterranea w 1997 roku, gdy w Lanjak Entimau Wildlife Sanctuary odgarniał liście spod młodej palmy, by zrobić lepsze zdjęcie. Zauważył tam owoc. Był on tylko pod jedną rośliną z wielu. Niezależnie od niego indonezyjski badacz Agusti Randi z Narodowego Uniwersytetu Singapuru zaobserwował przed kilkoma laty grupę dzikich świń grzebiących pod młodymi palmami w poszukiwaniu owoców. Po zebraniu tych wszystkich doniesień naukowcy postanowili zorganizować wspólną wyprawę, by sprawdzić, czy nie mają do czynienia z nowym gatunkiem.

Na pierwszy rzut oka P. subterranea wygląda jak młody osobnik innych gatunków palm powszechnych na Borneo. Siewki palm powszechnie występują w poszyciu lasów tropikalnych i bardzo trudno jest przypisać je do konkretnego gatunku. Nawet doświadczeni botanicy mają z tym problem, dlatego młode rośliny są najczęściej ignorowane podczas badań.

Dzięki informacji od doktora Chai i spostrzeżeniom Randiego grupa naukowa przystąpiła do sprawdzania, czy mamy do czynienia z nowym gatunkiem. obecnie znamy ponad 140 gatunków z rodzaju Pinanga. Ponad 100 z nich występuje w Azji Południowo-Wschodniej, a najwięcej gatunków spotyka się właśnie na Borneo. Odróżnienie P. subterranea od innych Pinanga wymagało od Randiego, który specjalizuje się w tym rodzaju, szczegółowych porównań ze wszystkimi znanymi z Bornego przedstawicielami Pinanga. Wysiłek się opłacił i opisano pierwszy gatunek palmy, który kwitnie i owocuje pod ziemią.

Większość okrytonasiennych ewoluowała tak, by rozwijać kwiaty i owoce nad ziemią, co ułatwia zapylanie i rozprzestrzenianie nasion. Istnieje jednak niewielka liczba roślin, które ewoluowały do kwitnięcia i rodzenia owoców pod ziemią. Obecnie znamy 171 gatunków, występujących w 89 rodzajach i 33 rodzinach roślin. Przykładem może być orzacha podziemna, której owoce (orzeszki arachidowe) dojrzewają pod ziemią. Orzacha kwitnie jednak nad ziemią. Roślina, która i owocuje i kwitnie pod ziemią to niezwykła rzadkość. Zjawisko takie zaobserwowano wyłącznie wśród storczykowatych z rodzaju Rhizanthella.

Badam palmy od 30 lat i jestem zadziwiony tym, jak potrafią nas zaskakiwać. To odkrycie rodzi więcej pytań, niż daje odpowiedzi. Co zapyla te rośliny? Jak zapylacz odnajduje kwiaty pod ziemią? Jak przebiegała ewolucja tej rośliny? I jaka palma zaskoczy nas jako następna?, mówi doktor William Baker z Royal Botanical Gardens Kew.

Pinanga są zapylane przez owady, jak pszczoły czy chrząszcze, które nie poruszają się sprawnie pod ziemią. Mimo tego naukowcy zaobserwowali duża liczbę nasion i owoców P. subterranea, co wskazuje na istnienie skutecznego mechanizmu zapylania.

Na razie naukowcy zauważyli, że owoce nowo odkrytego gatunku są wykopywane i zjadane przez świnię brodatą (Sus barbatus). Nasiona są później roznoszone po lesie. Naukowcom udało się nawet wykiełkować palmy z nasion pozyskanych z odchodów świń. To wskazuje, że Sus barbatus odgrywa ważną rolę w ekologii P. subterranea. Świnie są jednak gatunkiem zagrożonym. Jeśli nie istnieje inny mechanizm rozsiewania się palmy, wraz ze zniknięciem świń wyginie i roślina, której nasionami się żywią.

Niezwykłe odkrycie na Borneo. Palma która kwitnie i owocuje pod ziemią