Zidentyfikowano chleb co najmniej 4 tys. lat starszy od początków rolnictwa

Na stanowisku archeologicznym w północno-wschodniej Jordanii odkryto zwęglone pozostałości podpłomyka, upieczonego przez myśliwych-zbieraczy ok. 14.400 lat temu. To najstarszy jak dotąd bezpośredni dowód na przyrządzanie chleba. Co istotne, wyprzedza on o co najmniej 4 tys. lat początki rolnictwa.

Odkrycie sugeruje, że wypiek chleba bazujący na dzikich ziarnach mógł zachęcić myśliwych-zbieraczy do uprawy zbóż, a tym samym przyczynił się do rewolucji rolniczej w neolicie.

Zespół z Uniwersytetu Kopenhaskiego, Uniwersyteckiego College'u Londyńskiego i Uniwersytetu w Cambridge analizował zwęglone resztki chleba z natufijskiego stanowiska Shubayqa 1 (znajduje się ono na Czarnej Pustyni w północno-wschodniej Jordanii).

Zwęglone resztki pokarmu z palenisk ze stanowiska Shubayqa 1 stanowią wyjątkowe odrycie, które dało nam okazję do scharakteryzowania praktyk kulinarnych sprzed 14.400 lat. Dwadzieścia cztery kawałki przeanalizowane w ramach tego studium pokazują, że ziarna dzikich przodków udomowionych zbóż, np. jęczmienia, samopszy czy owsa, były przed gotowaniem mielone, przesiewane i zagniatane. Resztki są bardzo podobne do przaśnych podpłomyków zidentyfikowanych na kilku stanowiskach neolitycznych i rzymskich z Europy i Turcji. Wiemy już więc, że chlebopodobne produkty przygotowywano na długo przed rozwojem rolnictwa. Następnym krokiem będzie ustalenie, czy produkcja i spożycie chleba wpłynęły na pojawienie się uprawy roślin i udomowienie jako takie - podkreśla Amaia Arranz Otaegui z Uniwersytetu w Kopenhadze.

Interesują nas szczególnie natufijscy myśliwi-zbieracze, bo żyli oni w okresie przejściowym, kiedy ludzie stali się bardziej osiadli i ich dieta zaczęła się zmieniać. Odkrycie [...] krzemiennych wkładek sierpowych na natufijskich stanowiskach z Lewantu sprawiło, że archeolodzy od dawna przypuszczali, że ludzie zaczęli wtedy wykorzystywać rośliny w inny i być może bardziej efektywny sposób. Podpłomyk ze stanowiska Shubayqa 1 jest [zaś] najstarszym jak dotąd dowodem wytwarzania chleba i pokazuje, że pieczenie wynaleziono przed uprawą roślin. Te dowody potwierdzają niektóre z naszych hipotez. Mogło mianowicie być tak, że wczesna i skrajnie czasochłonna produkcja chleba w oparciu o dzikie ziarna była jednym z kluczowych czynników napędzających późniejszą rewolucję rolniczą, w przebiegu której dzikie rośliny zaczęto uprawiać, zapewniając sobie wygodniejsze źródła pokarmu - dodaje archeolog Tobias Richter.

Zwęglone resztki pokarmu oglądano pod skaningowym mikroskopem elektronowym (SEM). Zajęła się tym Lara Gonzalez Carratero, doktorantka z Uniwersyteckiego College'u Londyńskiego.

Gonzalez Carratero wyjaśnia, że jej zespół sporządził nowe kryteria identyfikacji podpłomyka, owsianki, ciasta i podobnych produktów w zapisie archeologicznym.

Ostatnio Duński Komitet ds. Niezależnych Badań przyznał naukowcom kolejny grant, dzięki czemu będą oni mogli dokładnie ustalić, w jaki sposób ludzie spożywali rośliny i zwierzęta i czemu jedne produkty "miały lepszą prasę" od innych, przez co zostały ostatecznie wybrane do uprawy.

podpłomyk Jordania Shubayqa 1 zwęglone resztki chleb rewolucja neolityczna rolnictwo Amaia Arranz Otaegui Tobias Richter Lara Gonzalez Carratero