Księgowość żetonowo-klinowa

Podczas wykopalisk w Ziyaret Tepe w południowo-wschodniej Turcji natrafiono na liczne żetony z gliny, za pomocą których dokumentowano przebieg wymiany handlowej. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że dotąd zakładano, że taki sposób prowadzenia księgowości stał się zbędny po pojawieniu się pisma, a w tym przypadku datowanie znalezisk wyraźnie wskazało na okres, kiedy pismo znano i stosowano od tysięcy lat. Archeolodzy z Uniwersytetu w Cambridge porównują to do posługiwania się długopisem w erze procesorów.

Jedna z teorii głosi, że poszczególne kształty żetonów odpowiadały jednostkom różnych towarów, np. zboża czy żywego inwentarza. Można się nimi było wymieniać i zatapiać w glinie, dokumentując transakcje. System znajdował się w użyciu do ok. 3000 r. p.n.e., kiedy to pojawiły się gliniane tabliczki z piktogramami. Od tego momentu żetony stawały się w zapisie archeologicznym coraz rzadsze, przez co założono, że pismo szybko zastąpiło system tokenów.

Jakby wbrew temu podczas wykopalisk w Ziyaret Tepe (dawnym Tushan) natrafiono na dużą liczbę żetonów z 1. tysiąclecia naszej ery. Złożone pismo nie wyparło z użycia abakusa, tak jak era cyfrowa nie wyrugowała ołówków ani długopisów. W rzeczywistości w piśmiennym społeczeństwie istnieje wiele komplementarnych kanałów dokumentowania informacji. W tym przypadku chodzi o współistnienie prehistorycznych żetonów z gliny i pisma klinowego - zaznacza dr John MacGinnis.

Poza żetonami w budynku administracyjnym odkryto tabliczki z pismem klinowym, wagi i gliniane pieczęcie. Żetony, a było ich ponad 300, znajdowały się w 2 pomieszczeniach z tyłu budynku (MacGinnis sądzi, że spełniały one funkcje zaplecza). "Informacja przewijała się przez te pomieszczenia w formie żetonów, by na dalszych etapach procesu trafić na gliniane tabliczki".

Wg archeologów, choć pismo klinowe było bardziej zaawansowaną formą księgowości, to dzięki elastyczności żetonów Asyryjczykom udało się stworzyć bardziej użyteczny system. Wszystko łatwiej było modyfikować i nie wszyscy zaangażowani w procedurę musieli umieć pisać i czytać.

Choć większość tabliczek z pismem klinowym dotyczyła handlu zbożem, nie wiadomo, co reprezentowały poszczególne żetony (jedne miały postać dysków czy trójkątów, podczas gdy inne wyglądały jak głowa byka). Marzy mi się, że pewnego dnia odkopiemy tabliczkę księgowego ze szczegółowym inwentarzem dóbr i systemów i będziemy mogli złamać kod żetonów.

żetony tabliczki pismo klinowe Ziyaret Tepe Tushan księgowość towary John MacGinnis