Dżumę do Europy przynieśli migranci ze Stepu Pontyjskiego

Analiza genomu sześciu osób żyjących pomiędzy późnym neolitem a epoką brązu (4800-3700 lat temu) wskazuje, że dżuma pojawiła się w Europie w neolicie, wraz z dużą migracją ludzi ze stepów Eurazji.

Naukowcy przeanalizowali ponad 500 próbek zębów i kości z terenów Niemiec, Rosji, Węgier, Chorwacji, Litwy, Estonii i Łotwy, szukając w nim śladów obecności bakterii Yersinia pestis, która wywołuje dżumę. Materiał pobrany od sześciu osób pozwolił na zsekwencjonowanie pełnego genomu bakterii, znacząco zwiększając liczbę genomów Y. pestis znanych współczesnej nauce i pozwalając na zbadanie historii i ewolucji choroby na terenie Europy.

Okazało się, że genomy pochodzące z tego samego okresu, a znajdujące się w różnych miejscach Europy, są blisko spokrewnione genetycznie. To sugeruje, że albo dżuma przybyła do Europy wielokrotnie z tego samego obszaru, albo też przybyła raz i już tutaj pozostała, mówi Aida Andrades Valtuena z Instytutu Historii Człowieka im. Maxa Plancka. Naukowcy postanowili sprawdzić, który ze scenariuszy jest bardziej prawdopodobny i w tym celu zbadali cały kontekst archeologiczny i genetyczny migracji ludzi we wspomnianym okresie.

Mniej więcej 4800 late temu doszło do dużej migracji ludzi ze Stepu Pontyjskiego na teren Europy. Ludzie ci mieli charakterystyczne markery genetyczne, dzięki którym współczesna nauka może śledzić ich ruchy oraz pozostałości ich genomu u współczesnych mieszkańców Europy. Okazało się, że najstarsze znane ślady Y. pestis w Europie pochodzą z tego samego okresu, w którym doszło do migracji ze Stepu Pontyjskiego.

Z badań genomu ludzi i jego mieszania się w połączeniu z chronologią występowania linii Y. pestis w okresie neolitu i epoki brązu wynika, że Y. pestis najprawdopodobniej trafiła do Europy ze stepu przed 4800 laty, pojawiło się tutaj jej lokalne ognisko, a następnie choroba z powrotem zawędrowała do Centralnej Eurazji, stwierdził Alexander Herbig. Zmiany, jakie zaszły w międzyczasie, dotyczą genów odpowiedzialnych za zaraźliwość bakterii. Nie wiadomo jednak, czy wpłynęło to na przebieg samej choroby.

Nie  można jednak wykluczyć, że już wtedy Y. pestis była zdolna do wywoływania wielkich epidemii. Zagrożenie infekcjami ze strony tej bakterii mogło być jedną z przyczyn zwiększonej mobilności ludzi, jaką obserwujemy na przełomie późnego neolitu i wczesnego brązu, mówi Johannes Kause, dyrektor Wydziału Archeogenetyki w Instytucie Maxa Plancka. Ludzie mogli po prostu uciekać przed lokalnymi epidemiami.

dżuma migracja Europa Step Pontyjski