Doktorant UŁ pracuje nad metodą leczenia nieswoistego zapalenia jelit

Nieswoiste zapalenie jelit (NZJ), do którego należy m.in. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, to niezwykle uciążliwa choroba. Naukowcy UŁ badają zastosowanie innowacyjnych nośników, które ułatwiają między innymi transport leków do tkanek zmienionych zapalnie. Kierownikiem projektu jest mgr inż. Michał Gorzkiewicz, który otrzymał jedno z najbardziej prestiżowych stypendiów dla młodych polskich naukowców, w ramach programu START 2019 Fundacji Nauki Polskiej.

W przypadku NZJ, oprócz trafnej diagnozy, równie ważne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia. Obecnie w terapii podstawowym lekiem jest mesalazyna (kwas 5-aminosalicylowy, 5-ASA).

Niestety możliwość zastosowania 5-ASA jest ograniczona ze względu na jej szybką neutralizację i usuwanie z organizmu, a także potrzebę wydajnego dokomórkowego transportu leku, koniecznego dla jego aktywności terapeutycznej. Dodatkowo, lek powoduje liczne efekty uboczne - obejmujące mielosupresję, czyli zmniejszenie liczby komórek szpiku kostnego oraz wyniszczające działanie na układ nerwowy, sercowo-naczyniowy, trawienny i wydalniczy, co dodatkowo ogranicza skuteczność terapii – komentuje mgr inż. M. Gorzkiewicz, kierownik projektu.

Aby zwiększyć stężenie jelitowe leku i poprawić wydajność terapii, opracowano kilka preparatów i nośników mesalazyny. Obecne badania naukowców UŁ mają na celu zastosowanie innowacyjnych mikro- i nanonośników, spośród których dendrymery przyciągają szczególną uwagę.

Dendrymery są obiecującymi kandydatami na nanonośniki mesalazyny. Niniejszy projekt ma na celu zbadanie możliwości zastosowania jako nośnika dendrymeru poli(amidoaminowego) (PAMAM), jednego z najlepiej scharakteryzowanych związków tego typu. Ma on za zadanie zapewnić zwiększony transport dokomórkowy leku, zwiększając w ten sposób jej potencjał przeciwzapalny – tłumaczy mgr inż. M. Gorzkiewicz.

Dendrymery charakteryzują się wysoką rozpuszczalnością i zdolnością do przekraczania barier biologicznych, co umożliwia efektywny transport dokomórkowy. Wykazano, że połączenie leków z dendrymerem zwiększa ich rozpuszczalność, wydłuża czas półtrwania w organizmie i chroni przed degradacją. Dendrymery są też zdolne do wydajnego transportu leków bezpośrednio do miejsca ich działania, przyczyniając się w ten sposób do eliminacji niepożądanych skutków ubocznych, ale przede wszystkim dając szansę na zmniejszenie dawki przy zachowaniu skuteczności terapii.

Projekt obejmuje syntezę i charakterystykę związku powstałego z połączenia nanocząsteczki PAMAM G4 z wieloma cząsteczkami mesalazyny. Stałe wiązanie chemiczne ma na celu ochronę 5-ASA przed neutralizacją i przedwczesnym uwalnianiem z nośnika. Doświadczenia będą prowadzone w dwóch modelach komórkowych nabłonka jelitowego. Naukowcy UŁ zbadają uwalnianie leku z nośnika, wydajność jego dokomórkowego transportu oraz aktywność przeciwzapalną – dodaje mgr inż. M. Gorzkiewicz.

NZJ, czyli nieswoiste zapalenia jelit, to skomplikowane dolegliwości będące skutkiem działania czynników środowiskowych i genetycznych, prowadzących do zaburzeń odpowiedzi odpornościowych i powstawania stanu zapalnego w jelitach. Najczęstszymi chorobami z tej grupy są choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Przeważnie diagnozowane są u młodych pacjentów w wieku od 15 do 30 lat. Zazwyczaj charakteryzują się one nawracająco-ustępującym przebiegiem, z objawami takimi jak biegunka i bóle brzucha. NZJ mogą prowadzić do poważnych powikłań pozajelitowych - artropatie (zmiany chorobowe) małych i dużych stawów obwodowych, pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych czy zakrzepica żył głębokich. W skrajnych przypadkach może dochodzić do zwiększonego ryzyka raka jelita grubego.

Uniwersytet Łódzki nieswoiste zapalenie jelit Michał Gorzkiewicz