Zbadano największą rodzinę języków łowców-zbieraczy
Międzynarodowy zespół naukowy zaadaptował modele komputerowe służące śledzeniu rozprzestrzeniania się wirusów do prześledzenia źródeł największej na świecie rodziny języków łowców-zbieraczy, języków pama-nyungan z Australii. Obecnie istnieją 282 języki pama-nyungańskie, które mają łącznie 30 000 użytkowników.
Badania języków i ich ewolucji dostarczają istotnych informacji na temat historii, ewolucji kultury czy migracji. Wiemy, że gdy przed 250 laty Europejczycy zaczęli zasiedlać Australię na kontynencie tym żyło od 500 000 do 2 000 000 osób. Ludzie ci byli zorganizowani w około 700 grup posługujących się około 400 językami. Dla językoznawców od dawna jest zagadką, jak to się stało, że jedna rodzina językowa zdominowała niemal całą Australię. Do języków pama-nyungańskich należało bowiem 75% wszystkich języków Australii, a ich użytkownicy zamieszkiwali 90% powierzchni kontynentu.
Profesor Atkinson z Wydziału Psychologii Uniwersytetu w Auckland zauważa, że obraz ten staje się jeszcze bardziej tajemniczy, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, iż użytkownicy pama-nyungan byli, podobnie jak wszyscy rodzimi mieszkańcy Australii, łowcami-zbieraczami. To zaś oznacza, że nie można zastosować tutaj standardowego wyjaśnienia ekspansji językowej, czyli zaadaptowania przez nich jakiegoś ważnego udoskonalenia technologicznego, jak np. rolnictwa. Standardowe modele językowe w tym momencie się nie sprawdzają.
Jedna z hipotez mówiła, że to użytkownicy pama-nyungan byli pierwszymi ludźmi, którzy przed 50 000 laty zaczęli kolonizować Australię. Jednak wielu ekspertów zauważa, że języki ewoluują zbyt szybko, by przez tak długi czas zachowały się podobieństwa w ramach rodziny językowej. Wedle innej z hipotez przed 13-10 tysiącami lat lub przed 7-10 tysiącami lat doszło w Australii pojawił się znacznie bardziej przyjazny klimat i doszło do szybkiego rozprzestrzenienia się ludzi posługujących się pama-nyungan na nowe tereny. W końcu wedle trzeciego ze scenariuszy przed 4-6 tysiącami lat ludzie zamieszkujący okolice Zatoki Karpentaria gwałtownie rozprzestrzenili się na po całym kontynencie.
Profesor Atkinson, doktor informatyki Remco Bouckaert z University of Auckland i ekspert od języków Australii profesor Claire Bowern z Yale University, postanowili zbadać wspomniane hipotezy za pomocą modeli komputerowych służących badaniu epidemii wirusów. Biolodzy mogą na podstawie DNA zebranego na całym świecie określić, gdzie i kiedy pojawił się wirus i zrekonstruować jego drzewo genealogiczne, mówi Atkinson. Podążając w tył po gałęziach tego drzewa można dowiedzieć się, kiedy doszło do epidemii i jak długo trwała, dodaje.
Naukowcy wykorzystali wyrazy pokrewne do zbudowania drzewa rodziny Pama-Nyungan. Na przykład w językach Karree mamy wyraz „boomarring”, a w Dhurak „bumarangga” na oznaczenie bumerangu. To sugeruje, że wyrazy te zostały przejęte od wspólnego przodka językowego. Dzięki wielu takim pokrewieństwem możemy budować całe drzewo genealogiczne.
Analiza wykazała, że języki pama-nyugańskie pojawiły się około 5700 lat temu na obszarach położonych na południe od Zatoki Karpentaria. Wspiera to hipotezę o szybkim rozprzestrzenieniu się języków. Ta ekspansja językowa pokazuje, że zastępowanie języków na wielką skalę nie wymaga pojawienia się przewagi technologicznej związanej z rolnictwem. Proponowano wiele innych fascynujących wyjaśnień, jak opracowanie innowacyjnych narzędzi kamiennych, technologii przetwarzania żywności, nowych praktyk ceremonialnych i małżeńskich, ale dokładny mechanizm tego zjawiska wciąż pozostaje tajemnicą, stwierdza Atkinson.
Naukowcy zauważyli tez, że w pobliżu wybrzeży i dużych cieków wodnych języki ewoluują wolniej. Być może obfitość zasobów w tamtych rejonach powoduje, że ludzie wolniej stamtąd migrują. Ponadto wzorce rozkładu języków nie pokrywają się w Australii z wzorcami genetycznymi. To może wskazywać, że proces, który pozwolił językom pama-nyungańskim na tak szerokie rozprzestrzenienie się, nie był związany z przemieszczaniem się dużych grup ludzi. Języki mogą rozpowszechniać się w ramach pakietu kulturowego, zawierającego nowe idee czy technologie.
Przykładem takiego właśnie rozprzestrzeniania się języków może być współcześnie angielski, który rozpowszechnił się wraz z zachodnimi instytucjami i technologiami.
Komentarze (0)