Urojenia i déjà vu to usterka w testowaniu rzeczywistości

Urojenia, marzenia i déjà vu są wywołane usterką w testowaniu rzeczywistości przez wyższe systemy poznawcze.

Normalnie testowanie rzeczywistości monitoruje system opowiadania historii, który generuje narrację doświadczenia człowieka. Prostym przykładem prawidłowego testowania rzeczywistości jest osoba, która gdy pojawia się u niej ból głowy, początkowo myśli, że ma guza mózgu, a potem odrzuca taką możliwość i przechodzi nad nią do porządku dziennego. Odcinek opowieści pt. "Mogę mieć nowotwór mózgu" przechodzi testy i jest szybko odrzucany. U kogoś, kto ma problemy z testowaniem rzeczywistości, historia może przetrwać, a nawet zostać rozwinięta i przełożona na działanie. Tacy ludzie mogą doświadczać poważnych problemów psychicznych, czasem stając się zagrożeniem dla siebie lub dla innych - wyjaśnia prof. Philip Gerrans z Uniwersytetu w Adelajdzie.

W artykule opublikowanym w piśmie Frontiers in Psychology Australijczyk omawia urojenia wywołane uczuciem znajomości bądź nieznajomości, np. zespół Capgrasa, gdzie chory jest przekonany, że jego partner, członkowie rodziny zostali podmienieni na identycznie wyglądające obce osoby. Jednym z przykładów zaburzenia jest mężczyzna, który po poważnym urazie głowy wrócił po rocznym pobycie w szpitalu do domu i uparcie twierdził, że jego rodzina została podmieniona. Jego krewni wyglądali znajomo, ale nie byli tak odbierani. Historia opowiadana w jego głowie tłumaczyła to poczucie. Nie miało znaczenia, jak bardzo ludzie się starali pokazać, że to ta sama rodzina, w jego umyśle i tak byli to oszuści.

Dla odmiany w zespole Fregolego chory jest przekonany, że różni spotykani przez niego ludzie są w rzeczywistości tą samą zmieniającą wizerunek osobą. W ten sposób radzi sobie z wrażeniem znajomości na widok kogoś obcego.

Poczucie znajomości pojawia się także w déjà vu - obce miejsce wydaje się wtedy dziwnie znajome. Odwrotnością tego zjawiska jest jamais vu - wrażenie skrajnej nieznajomości w zetknięciu ze znanym miejscem. U osób z nietkniętym testowaniem rzeczywistości takie uczucia nie prowadzą jednak do urojeń.

Prof. Gerrans zaznacza, że lepsze zrozumienie testowania rzeczywistości powinno pomóc w rozwijaniu metod terapii dla osób zmagających się z tego typu problemami.

testowanie rzeczywistości urojenia marzenia znajomość nieznajomość system opowiadania historii narracja déjà vu Philip Gerrans