Odkryto pierwsze zachowane w skamieniałości niezłożone ptasie jajo

| Nauki przyrodnicze
Barbara Marrs

Odkryto pierwsze zachowane w skamieniałości niezłożone ptasie jajo. Około 110 mln lat temu znajdowało się ono w ciele ptaka wielkości wróbla - Avimaia schweitzerae. Drugi człon jego łacińskiej nazwy to hołd złożony paleontolog Mary Schweitzer, która zasłużyła się pracami dot. fosylizacji tkanek miękkich.

Image by Michael Rothman

Skamieniałość nowego gatunku enancjornita (Enantiornithes) znaleziono 11 lat temu w północno-zachodnich Chinach w formacji Xiagou z dolnej kredy. Bliżej przyjrzał się jej jednak dopiero w zeszłym roku zespół, którego pracami kierowała Alida Bailleul z Key Laboratory of Vertebrate Evolution and Human Origins w Pekinie. Okazało się, że między kośćmi łonowymi ptaka znajdował się dziwny pas tkanki. Oglądając go pod mikroskopem, Bailleul stwierdziła, że to jajo.

U matki znaleziono ślady kości szpikowej (ang. medullary bone), która służy za magazyn wapnia do formowania skorup jaj. Obecnie tkanka ta występuje wyłącznie u aktywnych reprodukcyjnie samic. Naukowcy podkreślają, że nic im nie wiadomo o jakiejkolwiek innej mezozoicznej kości szpikowej, związanej ze wskaźnikami aktywności reprodukcyjnej, np. zachowanym jajem.

Co ciekawe, kutikula jaja zawierała drobne mineralne sfery, podobne do struktur występujących w kutikuli współczesnych ptaków wodnych, np. kaczek. Sfer, które jak się uważa, miały chronić embrion przed zakażeniami, nie wykryto dotąd w żadnym sfosylizowanym jaju. Takiej morfologii kutikuli można się spodziewać w częściowo zakopywanych jajach, a takie zachowanie przypisano wcześniej Enantiornithes.

Oprócz kutikuli zachowały się też fragmenty błony podskorupowej.

Różne cechy budowy jaja sugerują, że z jakiegoś powodu, np. stresu, samica nie mogła go złożyć. Nieprawidłowe proporcje skorupy i liczne jej warstwy sugerują zbyt długą retencję w jajowodzie. Paleontolodzy przypuszczają, że ostatecznie doprowadziło to do zgonu zwierzęcia.

Avimaia schweitzerae skamieniałość jajo kutikula kość szpikowa skorupa Alida Bailleul