Bursztyn z Bałtyku trafił na zachód Europy o co najmniej 1000 lat wcześniej, niż sądzono

Pojedynczy bursztynowy koralik może zmienić naszą wiedzę na temat prehistorycznych szlaków handlowych i kontaktów pomiędzy ludami i kulturami na terenie Europy. Naukowcy z Uniwersytetów w Grenadzie i Cambridge zidentyfikowali najstarszy kawałek bursztynu bałtyckiego na terenie Półwyspu Iberyjskiego. Pochodzi on z IV tysiąclecia przed naszą erą i dowodzi, że bursztyn znad Bałtyku trafił na zachód Europy o co najmniej 1000 lat wcześniej niż sądzono, a handel nim nie rozpoczął się wraz z rozwojem kultury pucharów dzwonowatych.

Utrzymywanie sieci handlowych, szczególnie długodystansowych, może dać osobom indywidualnym, grupom czy całym społecznościom uprzywilejowany dostęp do wiedzy, technologii, kultury i relacji społecznych. Pozwala na budowanie statusu i prestiżu, służy pojawianiu się uprzywilejowanych grup czy klas. Sieci handlowe z jednej strony ułatwiają współpracę i udzielania sobie pomocy w razie zagrożenia czy innych trudności, z drugiej strony rodzą zależności i konkurencję. Badanie powiązań handlowych, wymiany towarowej szczególnie obejmującej towary luksusowe, mają duże znaczenie dla opisania procesu zdobywania i utrzymywania wpływów przez poszczególnych ludzi i całe grupy. Szczególnie duże znaczenie ma to dla opisania prehistorii, dla której nie istnieją źródła pisane. Pozostaje więc badanie ludzkiej aktywności poprzez znaleziska archeologiczne.

Pod koniec czasów prehistorycznych w Europie doszło do znacznego zwiększenia wymiany rzadkich i egzotycznych materiałów, jak kość słoniowa, jaja strusi, obsydianu, kryształu górskiego czy właśnie bursztynu. Dotychczas wiedzieliśmy, że już w IV tysiącleciu przed Chrystusem na Półwysep Iberyjski dotarł bursztyn z Sycylii. Jako że brak dowodów na bezpośrednie kontakty pomiędzy Sycylią a Półwyspem, a mamy liczne dowody na kontakty pomiędzy Iberią a Afryką Północną, najprawdopodobniej bursztyn ten docierał na teren dzisiejszej Hiszpanii właśnie przez Afrykę. I jeszcze do niedawna uważano, że bursztyn znad Bałtyku dotarł za Pireneje dopiero w II tysiącleciu przed naszą erą. Handel nim miał związek z rozwojem kultury pucharów dzwonowatych i odbywał się prawdopodobnie nie bezpośrednio, a poprzez basen Morza Śródziemnego.

Teraz uczeni poinformowali, że bursztynowy koralik znaleziony podczas wykopalisk prowadzonych w latach 70. i 80. w jaskini Cova del Frare w pobliżu Barcelony pochodzi znad Bałtyku. Badania prowadzone metodą spektroskopii w podczerwieni z transformacją Fouriera (FTIR) wykazały, że spektrum bursztynu niemal w pełni odpowiada bursztynowi z Morza Bałtyckiego. Istniejące minimalne różnice w uzyskanym spektrum można wytłumaczyć zaś zużyciem materiału koralika. Zabytek został znaleziony w pochówku datowanym na lata 3634–3363 p.n.e. Mamy tutaj do czynienia zatem z najstarszym bałtyckim bursztynem odkrytym na zachodzie Europy.

To jednocześnie dowód, że bursztyn znad Bałtyku docierał na Półwysep Iberyjski już w neolicie. W okresie, gdy koralik trafił na Półwysep, zachodziły tam ważne zmiany kulturowe. Dlatego naukowcy chcieliby się dowiedzieć, czy bursztynem handlowali przedstawiciele chylącej się ku upadkowi katalońskiej kultury dołów grobowych (sepulcros de fosa) czy też ci, którzy byli nosicielami nowych trendów kulturowych, jak kultura Veraza, która objęła Katalonię i południową Francję, mówi główna autorka badań, Mercedes Murillo-Barroso.

Bursztyn znad Bałtyku jest prawdopodobnie najlepszym bursztynem na świecie. Stopniowo wyparł z rynku bursztyn z Sycylii. Od dawna wiemy, że był on niezwykle ceniony w czasach rzymskich, kiedy to powszechnie nim handlowano. Teraz dowiedzieliśmy się, że już ponad 5000 lat temu trafił za Pireneje.

Bursztyn z Bałtyku trafił na zachód Europy o co najmniej 1000 lat wcześniej niż sądzono