Promieniowanie kosmiczne pozwoliło na dokładne datowanie prehistorycznej wsi z Grecji
Po raz pierwszy udało się datować prehistoryczną osadę wczesnych rolników z dokładnością do 1 roku. Dokonali tego naukowcy z Uniwersytetu w Bernie, którzy podczas prac w osadzie na północy Grecji wykorzystali zarówno pierścienie drzew, z których wzniesiono budynki, jak i nagły wzrost kosmicznego radiowęgla, do którego doszło w 5259 roku p.n.e. Dzięki ich pracy osada może stać się punktem referencyjnym dla datowania wielu innych stanowisk na południowym-wschodzie Europy.
Datowanie radiowęglowe polega na badaniu stosunku radioaktywnego węgla 14C i stabilnych izotopów 12C oraz 13C. Izotop 14C pojawia się w górnych partiach atmosfery pod wpływem promieniowania kosmicznego, następnie rozchodzi się równomiernie w atmosferze i wchodzi w cykl obiegu węgla. W roku 5259 p.n.e. doszło do nagłego krótkotrwałego zwiększenia intensywności promieniowania kosmicznego, a co za tym idzie, do zwiększenia ilości 14C. To jedno ze znanych nam z przeszłości tzw. zdarzeń Miyake, w czasie których dochodzi gwałtownego wzrostu produkcji radionuklidów pod wpływem promieniowania kosmicznego. I właśnie ten fakt wykorzystali uczeni ze Szwajcarii do datowania stanowiska archeologicznego Dispilio, które powstało ponad 7000 lat temu.
Dendrochronologia wykorzystuje roczne wzorce wzrostu pierścieni drzew. Dzięki temu drewniane obiekty można datować, porównując je z opracowanymi wzorcami dla regionu. W Europie Centralnej chronologia oparta na badaniu pierścieni drzew pozwala nam na datowanie niemal 12 500 lat wstecz. Do roku 10 375 przed Chrystusem. Jednak chronologia taka odnosi się do niektórych regionów. Nie posiadamy jednolitego wzorca dla regionu Morza Śródziemnego, wyjaśnia główny autor badań, Andrej Maczkowski z Instytutu Archeologii Uniwersytetu w Bernie.
Pomiary poziomu C14 w pierścieniach drzew pozwalają na datowanie z dokładnością do dekad. Jeszcze do niedawna uważano, że dendrochronologiczne datowanie z dokładnością do 1 roku jest możliwe tylko tam, gdzie mamy nieprzerwany zapis z pierścieni. W przypadku prehistorii takimi danymi dysponujemy tylko dla trzech regionów świata: południowo-zachodniej części USA, północnych podnóży Alp oraz dla Anglii i Irlandii, wyjaśnia profesor Albert Hafner.
W 2012 roku japoński fizyk Fusa Miyake zauważył, że gwałtowny wzrost promieniowania kosmicznego powoduje pojawienie się większej ilości C14 w atmosferze i w pierścieniach drzew. Takie wzrosty promieniowania są wydarzeniami na skalę globalną, więc mogą stanowić ważny punkt odniesienia. Miyake znalazł pierwszy z takich punktów, doprowadzając do ważnej zmiany w prehistorycznej archeologii. Obecnie znamy kilkanaście wydarzeń Miyake, do których doszło pomiędzy dniem dzisiejszym a rokiem 12 350 p.n.e. W roku 2022 naukowcy z ETH Zurich odkryli wydarzenia Miyake z roku 7176 p.n.e. i 5259 p.n.e. Były to poważne wzrosty promieniowania. Gdyby obecnie doszło do takiego wydarzenia, jak w roku 5259 p.n.e. prawdopodobnie miałoby to zgubny wpływ na systemy telekomunikacyjne i elektronikę.
Naukowcy ze Szwajcarii na podstawie 787 fragmentów drewna z Dispilio odtworzyli doroczne przyrosty słojów przez 303 lata, okres ten kończąc na roku 5140 p.n.e. Dzięki temu, że w roku 5259 p.n.e. doszło do wydarzenia Miyake, mogli z dokładnością do 1 roku określić zmiany budowlane we wsi w latach 5328–5140 p.n.e. Bałkany stały się tym samym pierwszym regionem na świecie, którego archeologia skorzystała na zmianie paradygmatu związanym z wydarzeniami Miyake. Dzięki temu można będzie prowadzić tutaj dokładne datowanie bez posiadania ciągłego zapisu dendrochronologicznego, cieszy się Hafner.
Andrej Maczkowski spodziewa się, że archeolodzy przyjmą i zaczną powszechnie stosować „Chronologię Dispilio”. Pozwoli to na rozwój dokładnej dendrochronologii Bałkanów. To ważne wydarzenie dla lepszego poznania przeszłości. Na Bałkanach znajdują się najstarsze osady jeziorne w Europie, datowane na ok. 6000 rok p.n.e. Region ten odgrywał kluczową rolę dla rozprzestrzeniania się rolnictwa w Europie, wyjaśnia uczony.
Komentarze (0)