Chromosomy zachowane w szwedzkiej skamieniałości

Naukowcy z Uniwersytetu w Lund i Szwedzkiego Muzeum Historii Naturalnej dokonali niezwykłego odkrycia rodem z muzealnej szuflady. W skamieniałości paproci, która przeleżała tam ponad 40 lat, natrafili zarówno na niezniszczone jądra komórkowe, jak i błony komórkowe czy chromosomy. Zachowały się one dzięki nagłemu zalaniu laharem (spływem popiołowym).

Skamieniałość znalazł w latach 60. Gustav Andersson, rolnik ze Skanii, który przekazał ją Muzeum Historii Naturalnej. Roślina z rodziny długoszowatych (Osmundaceae) żyła ok. 180 mln lat temu we wczesnej kredzie.

Podczas studium akademicy posłużyli się różnymi technikami mikroskopowymi, rentgenowskimi oraz analizą geochemiczną. Konserwacja zaszła tak szybko, że niektóre komórki zachowały się na różnych etapach podziału - podkreśla prof. Vivi Vajda, który współpracował z Benjaminem Bomfleurem i Stephenem McLoughlinem.

To [...] sprawia, że zaczynamy myśleć, że pozostało sporo do odkrycia. Trudno sobie wyobrazić, co jeszcze pokrył spływ popiołowy w Korsaröd w Skanii.

Jak powiedział nam Benjamin Bomfleur, wysoka aktywność wulkaniczna w tym okresie doprowadziła do powstania źródeł termalnych. Podkreślił, że szybkie chłodzenie cieczy przesyconej jonami prowadziło do wytrącania minerałów, w naszym przypadku głównie węglanu wapnia, wewnątrz tkanek i komórek. Odtwarzając prawdopodobny przebieg wydarzeń, Szwedzi sądzą, że w przypadku kłącza paproci najpierw doszło do pogrzebania przez spływ popiołowy, potem przez pory w gruboziarnistym osadzie przesączyła się gorąca ciecz, a na końcu w kontakcie ze szczątkami paproci i innym materiałem roślinnym, np. kawałkami drewna, doszło do krystalizowania kalcytu w i wokół komórek.

Współcześnie Osmundaceae rosną dziko w Szwecji. Są też popularnymi roślinami ogrodowymi. Co istotne, z wyglądu bardzo przypominają skamieniałość z kredy, co sugeruje, że na przestrzeni milionów lat zaszły jedynie ograniczone zmiany. Porównanie rozmiarów jąder z prehistorycznego okazu i żyjących krewnych pokazało, że u długoszowatych występuje niesamowita stabilność ewolucyjna.

Prof. Vajda datował skały otaczające skamieniałość, badając występujące w nich pyłki i zarodniki. To wtedy okazało się, że mają ok. 180 mln lat. W skale wulkanicznej znajdowały się spore ilości zarodników paproci i pyłku drzew iglastych, np. cyprysów, co wskazuje na zróżnicowaną wegetację oraz gorący i wilgotny klimat.

paproć skamieniałość długoszowate Osmundaceae kłącze lahar spływ popiołowy węglan wapnia kalcyt komórki chromosomy jądra Skania Korsaröd Benjamin Bomfleur Vivi Vajda