Najstarsza pajęczyna znaleziona w bursztynie

Trudno w to uwierzyć, ale najstarsza odkryta przez paleontologów sieć pajęcza liczy sobie aż 110 mln lat. Kompletna pajęczyna ze złapanymi w pułapkę ofiarami zachowała się w bursztynie.

Jak się tam znalazła? Pewien pracowity stawonóg utkał ją we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszej Hiszpanii. Ponieważ wisiała na drzewie, by łatwiej było schwytać przelatujące kąski, skapywał na nią lepki sok z rośliny albo też ona spadła na klejącą się żywicę — tłumaczy David Grimaldi z Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku. Później przykryły ją kolejne warstwy zastygającego soku, które utworzyły bursztynowy stalaktyt o długości 18 mm i szerokości 7,5 mm.

Naukowcy pokroili bursztyn na 3 cienkie plastry, dzięki czemu udało się odkryć przynajmniej 26 nici, a część z nich była ze sobą połączona. Sieć nie jest na tyle kompletna, by można było z całą pewnością stwierdzić, że jest to pajęczyna kolista (jak sama nazwa wskazuje, ma ona niemal kolisty kształt, a z jej środka wychodzą tzw. promienie; na takim rusztowaniu rozpięte są lepkie nici służące do łapania zdobyczy). Według Grimaldiego, odkryte fragmenty pasują do koncepcji pajęczyny kolistej. Jest to geometrycznie złożona sieć, niebędąca przypadkowym splotem nici.

Pająki częściej ulegają skamienieniu niż ich wytwory. Opisywane odkrycie pokazuje, że zwierzęta te są wyposażone w kądziołki przędne od co najmniej 400 milionów lat. Najstarszy fragment pajęczyny znaleziono w 2003 roku w Libanie, w bursztynie sprzed 130 mln lat. Była to jednak tylko pojedyncza 4-mm nić, która niewiele mówiła o pajęczynie jako całości.

Bursztyn z Hiszpanii utrwalił nie tylko pajęczynę, lecz również fragmenty ciał ofiar, m.in. muchy, chrząszcza i osy. Należą one do typów, których się spodziewamy i mają rozmiary pasujące do dzisiejszych sieci wielkości kilku centymetrów, ale te konkretne gatunki już wyginęły — komentuje Grimaldi. Oznacza to, iż podobne pajęczyny wpłynęły na ewolucję latających owadów. Dlatego też, na przykład, motyle i ćmy, które pojawiły się na Ziemi mniej więcej w tym samym czasie co kwitnące rośliny, czyli ok. 130 mln lat temu, miały łuskowate ciała, umożliwiające im ucieczkę z lepkich sieci.