Projekty dwóch wielkich amerykańskich teleskopów łączą siły, by zdobyć dofinansowanie

Rywalizujące ze sobą od 2 dekad zespoły pracujące przy dwóch wielkich amerykańskich teleskopach postanowiły połączyć siły. Budowniczowie Gigantycznego Teleskopu Magellana (GMT), 25-metrowego teleskopu powstającego w Chile, oraz Thirty Meter Telescope (TMT), który miałyby stanąć na szczycie Mauna Kea na Hawajach, jak dotychczas nie zapewnili sobie pełnego finansowania i niezbędnego wsparcia za strony partnerów.

Teraz oba zespoły postanowiły działać razem na rzecz uzyskania finansowania ze strony Narodowej Fundacji Nauki (NSF). Jeśli się uda, oba teleskopy będą mogły myśleć o rywalizacji z 39-metrowym European Extremely Large Telescope (ELT), który ma rozpocząć pracę w 2024 roku. Porozumienie pomiędzy zespołami pracującymi nad GMT i TMT jest niezwykle ważne, gdyż rywalizacja o fundusze doprowadziła do znacznych opóźnień w realizacji obu projektów.

Ten podział opóźnił amerykańską astronomię o dekadę, uważa Richard Ellis, astronom z University College London i były menedżer TMT.

Na podstawie umowy, którą w ubiegłym miesiącu zatwierdził zarząd TMT, a niedawno podpisał zarząd GMT, postanowiono, że naukowcy związani z każdym z tych projektów będą mogli korzystać też z drugiego teleskopu. Dotychczas przewidywano, że z danego teleskopu będą mogli korzystać tylko naukowcy z zaangażowanych weń państw i instytucji. Rozważany jest też plan przyznania co najmniej 25% czasu obserwacyjnego każdego z teleskopów naukowcom z państw i instytucji, które w ogóle nie uczestniczą w ich budowie. Rozdziałem czasu miałoby zarządzeń National Center for Optical-Infrared Astronomy, które w przyszłym roku zastąpi dotychczasową instytucję zarządzającą, National Optical Astronomy Observatory (NOAO).

Zespoły pracujące nad TMT i GMT mają nadzieję, że dzięki powyższej umowie uda im się nakłonić Narodową Fundację Nauki do sfinansowania co najmniej 25% kosztów obu teleskopów. Może być tutaj mowa o kwocie rzędu 1 miliarda dolarów. Co prawda szacowany koszt GMT to 1 miliard USD, a TMT ma kosztować 1,4 miliarda, jednak wielu specjalistów uważa, że rzeczywiste koszty będą wyższe.

Richard Ellis uważa, że pomysłodawcy TMT i GMT stracili na początku obecnego wieku szansę, by stworzyć jeden wspólny projekt i przekonać do niego środowisko akademickie, polityków i państwowe agencje naukowe. Zamiast tego zaczęto pracować nad dwma różnymi pomysłami. TMT jest rozwijany pod kierunkiem California Institute of Technology i University of California, a w tworzącym go konsorcjum znajdziemy Gordon and Betty Moore Foudation, Japonię, Indie, Chiny i Kanadę. Z kolei projekt GMT jest prowadzony przez Carnegie Observatories wspomagane przez uniwersytety z USA, Australii, Brazylii oraz Korei.

Z jednej strony GMT i TMT mają ciągłe problemy i doświadczają opóźnień, z drugiej zaś ELT powstaje bez przeszkód, przez co to na nim skupia się uwaga specjalistów, sponsorów czy opinii publicznej. To tym bardziej zagraża amerykańskim projektom.
David Silva, dyrektor NOAO, uważa, że przyszłość obu teleskopów będzie zależała od NSF i Kongresu. Jego zdaniem, istnieją spore szanse, że teleskopy powstaną, gdyż zarówno Richard Green, dyrektor Wydziału Nauk Astronomicznych NSF oraz astronom Anne Kinney, mianowana niedawno szefową wydziału odpowiedzialnego za nauki matematyczne i fizyczne chcieli dać tym projektom szansę. Jednak Kinney już zastrzegła, że zarówno ona jak i Green będą chcieli najpierw przyjrzeć się postępom w pracach poczynionych w ostatniej dekadzie nad GMT i TMT. Podobne stanowisko wyraża wpływowy kongresmen John Culberson, który przewodniczym podkomitetowi Izby Reprezentantów ustalającemu budżet NSF. Culberson przewiduje, że NSF chętnie zapłaci za teleskopy, jednak najpierw chce poznać wyniki audytu za ostatnią dekadę.

Jeśli nawet oba teleskopy powstaną, to i tak będą musiały zmierzyć się z problemem długoterminowego finansowania swojej działalności. Nie można bowiem wykluczyć, że w najbliższych latach NSF będzie ograniczała finansowanie nowych wielkich teleskopów. Jak bowiem zauważa Silva, Narodowa Fundacja Nauki, musi bardzo się postarać, żeby być w stanie finansować działalność supernowoczesnych instytucji badawczych, a jednocześnie przyznawać pieniądze na nowe projekty.

Zespół pracujący przy GMT odlał już większość z niezwykłych luster tego teleskpu.

GMT TMT teleskop. Gigantyczny Teleskop Magellana Thirty Meter Telescope finansowanie