Układ podwójny z całkowitym zaćmieniem

W odległości 730 lat świetlnych od Ziemi odkryto pierwszy znany nam układ podwójny, w którym dochodzi do całkowitego zaćmienia jednej z gwiazd. Układ ten należy do typu zmiennych kataklizmicznych. Wchodzący w jego skład biały karzeł wysysa materię z sąsiada.

System Gaia14aae znajdujący się w gwiazdozbiorze Smoka został odkryty przez satelitę Gaja w sierpniu 2014 roku. Wtedy to w ciągu jednego dnia gwiazdy stały się pięciokrotnie jaśniejsze niż wcześniej. Analizy danych z Gai podjęli się uczeni pracujący pod kierunkiem astronomów z University of Cambridge. Uznali, że nagłe zwiększenie jasności jest spowodowane faktem, że biały karzeł wyciąga materię z sąsiada. Dalsze obserwacje, prowadzone przez Center for Backyard Astrophysics (CBA), w ramach którego współpracują amatorzy i zawodowcy, ujwaniły, że mamy do czynienia z pierwszym znanym nam przypadkiem całkowitego zaćmienia gwiazdy przez gwiazdę w układzie podwójnym. Gwiazdy znajdują się tak blisko siebie, że zaćmienie trwa zaledwie 50 minut.

Doktor Heather Campbell z Instytutu Astronomii University of Cambridge mówi, że dzięki temu, iż we wspomnianym systemie dochodzi do całkowitego zaćmienia możliwy jest bardzo precyzyjny pomiar pozwalający stwierdzić, z czego system się składa i jak ewoluował. Już teraz uczeni dowiedzieli się, że Gaia14aae zawiera bardzo duże ilości helu, ale nie ma tam wodoru, co jest czymś niezwykłym. Brak wodoru pozwolił zakwalifikować układ do układów kataklizmicznych (AM CVn), w którym obie gwiazdy straciły cały wodór. To pierwszy układ AM CVn z całkowitym zaćmieniem. Wiadomo też, że w układzie znajduje się biały karzeł wielkości Ziemi wyciągający materię z gwiazdy o objętości 125 razy większej od objętości Słońca. Większa gwiazda ma masę stukrotnie mniejszą od karła.

Astronomowie bardzo chętnie badają układy AM CVn, gdyż mogą one dać jednoznaczną odpowiedź na pytanie, co powoduje eksplozje supernowych Ia. Na razie nie wiadomo, czy w Gai14aae dojdzie do zderzenie obu gwiazd i powstanie supernowa, czy też biały karzeł zdoła wyssać całą materię z towarzysza.

Gaia14aae układ podwójny układ katalizmiczny AM CVn całkowite zaćmienie