Puszcza Białowieska w coraz gorszym stanie. Trafiła do kategorii „krytycznej” w raporcie IUCN
Stan ochrony naszego największego skarbu przyrodniczego, Puszczy Białowieskiej, spadł do kategorii „krytyczny”, informuje Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN). Organizacja opublikowała niedawno czwarty raport World Heritage Outlook. To dokonywana co kilka lat ocena działań na rzecz ochrony miejsc światowego dziedzictwa wpisanego na listę UNESCO. Puszcza Białowieska to jedno z pięciu takich miejsc w Polsce. Cztery pozostałe znajdują się w Bieszczadach.
Pierwszy raport ukazał się w 2014 roku i był pionierskim całościowym przeglądem 228 miejsc Światowego Dziedzictwa przyrodniczego oraz ich potencjału utrzymania w przyszłości cech, które spowodowały, że trafiły one na listę Światowego Dziedzictwa.
Na listę Światowego Dziedzictwa wpisywane są obiekty, które spełniają jedno lub więcej kryteriów Wyjątkowej Wartości Uniwersalnej. Obiekty przyrodnicze, aby trafić na listę, muszą:
(vii) – zawierać zjawiska przyrodnicze lub obszary o wyjątkowym pięknie naturalnym i znaczeniu estetycznym;
(viii) – stanowić wybitne przykłady reprezentujące główne etapy historii Ziemi, w tym zapis życia, znaczące procesy geologiczne zachodzące w rozwoju form terenu lub istotne cechy geomorfologiczne bądź fizjograficzne;
(ix) – stanowić wybitne przykłady reprezentujące istotne, trwające procesy ekologiczne i biologiczne w ewolucji i rozwoju ekosystemów lądowych, słodkowodnych, przybrzeżnych i morskich oraz społeczności roślin i zwierząt;
(x) – obejmować najważniejsze i najbardziej znaczące naturalne siedliska służące ochronie in situ różnorodności biologicznej, w tym siedliska gatunków zagrożonych, posiadających Wyjątkową Wartość Uniwersalną z punktu widzenia nauki lub ochrony przyrody.
Puszcza Białowieska została wpisana na listę w 1979 roku i spełnia kryteria ix oraz x.
World Heritage Outlook przypisuje miejsca do jednej z czterech kategorii pod względem oceny utrzymania swojego potencjału w przyszłości: dobra, dobra z zastrzeżeniami, poważne zastrzeżenia, krytyczna.
W pierwszym raporcie z 2014 roku Puszcza Białowieska znalazła się w kategorii „dobra z zastrzeżeniami”. Już w kolejnym raporcie, z 2017 roku, trafiła do kategorii „poważnych zastrzeżeń”. Przyczyną była rozpoczęcie intensywnej wycinki drzew na jej terenie. Działania te IUCN uznała za bardzo wysokie zagrożenie dla puszczy. Z kolejnego raportu, opublikowanego w 2020 roku dowiedzieliśmy się, że perspektywy Puszczy się nie poprawiły. Co prawda masowa wycinka – której prowadzenia zakazał Trybunał Sprawiedliwości UE – została przerwana, jednak poczyniła ona szkody, a obawy specjalistów budziło też postępowanie Lasów Państwowych z obszarami, na których była ona prowadzona i ze ściętymi drzewami. W raporcie uznano, że działania te stanowią już nie bardzo wysokie, a wysokie zagrożenie. Ponadto doszedł jeszcze jeden problem – ekstrema temperaturowe i susze uznano również za wysokie zagrożenie dla przyszłości Puszczy. Dlatego też utrzymana została ogólna ocena.
Jednak po zatrzymaniu wycinki drzew można by się spodziewać, że sytuacja będzie się poprawiała. Niestety, tak się nie stało, chociaż obserwując to, co od kilku lat dzieje się w Puszczy, można było się spodziewać, że nie jest lepiej.
Zdaniem IUCN jest wyraźnie gorzej. Opublikowany niedawno tegoroczny raport przesuwa Puszczę Białowieską do kategorii „krytycznej”. Rośnie liczba zagrożeń dla Puszczy, a większość z nich związana jest z działalnością ludzi.
Za „bardzo duże zagrożenie” uznano budowę płotu po polskiej stronie, który przebiega przez najbardziej dziewicze i najcenniejsze przyrodniczo obszary Puszczy. Stanowi on nie tylko fizyczną barierę, ale cała związana z nim obsługa i infrastruktura, jak drogi, posterunki wojskowe, hałasy czy światła poważnie zakłócają życie przyrodnicze Puszczy. Płot jest niewątpliwie tym czynnikiem, który w głównej mierze przyczynił się do tak znaczącego zmniejszenia szans na zachowanie Puszczy Białowieskiej w przyszłości.
Jednak IUCN wymienia też inne „duże zagrożenia”. Dwa takie czynniki, bezpośrednio związane z budową płotu i sytuacją międzynarodową to rozbudowa sieci dróg i utwardzanie już istniejących oraz nielegalna emigracja przez Puszczę. Dużym zagrożeniem jest też rozprzestrzenianie się w niej gatunków inwazyjnych, których pojawienie się jest bezpośrednim skutkiem ludzkiej aktywności. Autorzy raportu zauważyli zawleczenie do lasu dębu czerwonego, jabłoni niskiej, klonu jesionolistnego oraz czeremchy amerykańskiej, które zagrażają rodzimym gatunkom. W najcenniejszym polskim lesie rozprzestrzenia się też nawłoć kanadyjska i nawłoć późna. A sytuację tylko pogarsza wizon amerykański czy jenot azjatycki.
Ostatnim z zagrożeń uznanych za „duże” są zmiany w opadach i stosunkach wodnych. Część z nich związana jest ze zmianami klimatycznymi, ale część to problem ostatnich lat. Z powodu budowy wspomnianego płotu i obsługującej go drogi doszło do niekorzystnej zmiany stosunków wodnych. Budowle zakłóciły przepływ wody, co powoduje, że po stronie białoruskiej jest ona zatrzymywana, po stronie polskiej jej brakuje.
Raport szeroko omawia procesy zachodzące w Puszczy Białowieskiej zarówno po stronie polskiej, jak i białoruskiej. W naszym tekście ograniczyliśmy się do opisu tego, co dzieje się w Polsce. Osoby zainteresowane całym oglądem sytuacji zachęcamy do odwiedzenia strony IUCN World Heritage Outlook.
Komentarze (0)