Polacy pracują nad nowatorską metodą leczenia bólu nowotworowego

Specjaliści z Narodowego Instytutu Onkologii w Gliwicach wykorzystują radiochirurgię jako nieinwazyjną metodę leczenia funkcjonalnego, m.in. u chorych z arytmią czy neuralgią nerwu trójdzielnego. Od pewnego czasu [jako jedyni w Polsce i pierwsi w Europie] biorą udział w badaniu klinicznym, którego celem jest zmniejszenie lub eliminacja bólu przy wykorzystaniu radioablacji splotu trzewnego u chorych na zaawansowanego raka trzustki.

Radioterapia (in. radiochirurgia) stereotaktyczna polega na podaniu jednej lub kilku (zwykle 1-5) dużych dawek promieniowania na obszar guza z zaoszczędzeniem otaczających go zdrowych tkanek. W Polsce sprzęt do zabiegów radiochirurgii stereotaktycznej posiada wiele ośrodków, a NIO Gliwice jest jednym z najbardziej uznanych. Jak podkreślono w komunikacie prasowym, wykorzystuje do tego celu nowoczesny sprzęt, jakim są przyspieszacze liniowe EDGE, CyberKnife [nóż cybernetyczny, czyli zrobotyzowany system pozwalający na dużą precyzję] oraz TrueBeam. Dopiero od niedawna jednak ta bardzo precyzyjna technika podania wiązki promieniowania jonizującego jest stosowana w Gliwicach w leczeniu przeciwbólowym.

Trzy lata temu podczas pilotażowego badania przeprowadzonego przez izraelskie Sheba Medical Center dr Yaacov Richard Lawrence zaobserwował, że u pacjentów cierpiących na silny ból po zastosowaniu wysokodawkowych terapii stereotaktycznych pierwotnego guza trzustki dochodziło do całkowitego lub częściowego ustąpienia tych dolegliwości. Na konferencji ASTRO (American Society for Radiation Oncology) dr n. med. Marcin Miszczyk z NIO w Gliwicach poznał jednego z uczestników wspomnianego badania. Dzięki nawiązanej w ten sposób współpracy nasz ośrodek, jako pierwszy w Europie i jedyny w Polsce, bierze udział w II fazie [...] międzynarodowego, wieloośrodkowego eksperymentu leczniczego "Radiochirurgiczna ablacja splotu trzewnego jako leczenie przeciwbólowe u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową" (ang. Celiac Plexus Radio-Surgery for Pain Management/Celiac-Plexus Radioablation). Aktualnie uczestniczą w nim m.in. placówki z Izraela, Stanów Zjednoczonych, Kanady i Portugalii - wyjaśnia dr Miszczyk.

Pierwszy zabieg radioablacji splotu trzewnego wykonano w tutejszym Zakładzie Radioterapii we wrześniu 2020 r. Dr Miszczyk przeprowadził go pod nadzorem prof. dr. hab. n. med. Jerzego Wydmańskiego u 61-letniego pacjenta. Od tego czasu zabieg wykonano u kolejnych kilkunastu chorych. Za kwalifikację i przygotowanie do zabiegu odpowiadał kilkuosobowy zespół.
Ból występuje na różnych stadiach wielu chorób onkologicznych. U chorych z rakiem trzustki ból odczuwany jest w nadbrzuszu i/lub w dolnej części pleców. Ma związek z uciskiem lub naciekaniem nowotworu na zlokalizowany za trzustką - na wysokości 1. kręgu lędźwiowego - splot trzewny (potocznie jest on nazywany splotem słonecznym).

Rak trzustki, podobnie jak inne nowotwory zaawansowane zlokalizowane w jamie brzusznej, może wywoływać ból trzewny, somatyczny i neuropatyczny, wynikający z bezpośredniego uszkodzenia splotu trzewnego, poprzez wnikanie komórek nowotworowych pomiędzy struktury splotu, uszkadzanie komórek nerwowych i tworzenie lokalnego stanu zapalnego. Radioablacja splotu trzewnego pokrywa aż dwa z tych rodzajów bólu – ból trzewny i neuropatyczny – tłumaczy dr Miszczyk.
Dotychczas tego typu ból można było zmniejszać za pomocą małoinwazyjnych zabiegów, jak blokada czy neuroliza. Jednak ich dostępność w Polsce jest ograniczona, a część pacjentów nie kwalifikuje się do takich zabiegów z powodu wielkości guza. Dlatego też pojawiła się potrzeba opracowania alternatywnej metody.

Uzyskane do tej pory wyniki są bardzo obiecujące. U 1/3 pacjentów uzyskano całkowite zniesienie bólu i mogli oni odstawić większość lub wszystkie środki przeciwbólowe, a u kolejnej 1/3 udało się uzyskać zmniejszenie bólu o co najmniej 2 punkty na 10-punktowej skali natężenia bólu. To zaś oznacza, że korzyści z nowej metody odnosi nawet 70 procent pacjentów.
Jeżeli skuteczność radioablacji splotu trzewnego w terapii przeciwbólowej rzeczywiście się potwierdzi, może być ona w przyszłości traktowana również jako leczenie standardowe. Oczywiście nie chodzi o to, by wyparła aktualnie dostępne metody, lecz aby stała się kolejną możliwością terapeutyczną. Z technicznego punku widzenia jest to zupełnie inna metoda niż zabiegowa neuroliza czy blokada splotu trzewnego, mówi doktor Miszczyk.

ból nowotworowy radioablacja splotu trzewnego Narodowe Centrum Onkologii