Ryt sprzed 500 tys. lat wykonany ręką H. erectus

W XIX w. na stanowisku Trinil na Jawie znaleziono muszlę słodkowodnego małża, na której circa 500 tys. lat temu Homo erectus wyrył zygzak.

Dotąd sądzono, że ok. 100 tys. lat temu takie rzeczy zaczął robić w Afryce Homo sapiens typu archaicznego. W 2002 r. w Science ukazał się artykuł nt. odkrycia w jaskini Blombos w RPA w warstwie sprzed ok. 75 tys. lat dwóch rzeźbionych kawałków ochry. W 2009 r. znaleziono 6 dodatkowych artefaktów, tym razem pochodzących z sekwencji osadów sprzed 70-100 tys. lat. Na rzeźbioną ochrę natrafiano również na innych stanowiskach ze środkowej epoki kamienia (ang. Middle Stone Age, MSA), np. w Klein Kliphuis czy jaskini Wonderwerk.

Zespół Josephine C.A. Joordens z Uniwersytetu w Lejdzie badał skamieniałe małże ze stanowiska Trinil na brzegu rzeki Solo. Pochodziły one z kolekcji Eugène'a Dubois, przechowywanej w Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie. Warto przypomnieć, że to właśnie w Trinil podczas wykopalisk z lat 1891-92 zespół Dubois odkrył ząb, kość udową i kalwarię, czyli czaszkę bez części twarzowej, tzw. człowieka z Jawy (H. erectus erectus).

Odkrycie wzoru było całkowitym zaskoczeniem. Zygzak, który widać tylko po oświetleniu pod pewnym kątem, powstał przed rozpoczęciem wietrzenia. Wykluczono, by ślady zrobiły zwierzęta, wszystko wskazuje więc na to, że autorem dzieła jest H. erectus.

Stosując 2 metody datowania, naukowcy z Wolnego Uniwersytetu w Amsterdamie i Uniwersytetu w Wageningen stwierdzili, że muszla z rytem ma najmniej 430 tys., a maksymalnie 540 tys. lat.

Jak podkreśla Wil Roebroeks, profesor archeologii paleolitycznej z Lejdy, w tym momencie nie mamy wskazówek dotyczących znaczenia czy celu rytu.

Badanie wykazało, że hominidy bardzo sprytnie otwierały muszle małży. Autorzy publikacji z Nature wyjaśniają, że prawdopodobnie za pomocą zęba rekina wywiercano w niej otwór. Celowano w miejsce, gdzie przytwierdzony jest mięsień zwieracz. Rzucająca się w oczy precyzja świadczy o dużej zręczności i wiedzy nt. anatomii mięczaka. Po zjedzeniu zawartości muszle wykorzystywano do produkcji narzędzi, np. noży.

Odkrycie dokonane w ponadstuletniej kolekcji rzuciło nowe światło na zdolności i zachowanie H. erectus.

muszla małż stanowisko Trinil Jawa ryt Josephine C.A. Joordens