Biblioteka Kongresu bada... płyty CD

Fenella France odpowiedzialna w Bibliotece Kongresu USA za dział testowania i badań nad zachowaniem zbiorów prowadzi wraz z zespołem badania, których celem jest określenie, w jaki sposób niszczeją płyty CD. Dzięki nim przedstawiciele Biblioteki chcą zdobyć wiedzę potrzebną do  ochrony płyt znajdujących się w kolekcji.

Wszystkie współczesne formy przechowywania danych nie powstają pod kątem długowieczności. Są rozwijane bardziej pod kątem przydatności do masowej produkcji - mówi France.

Zrozumienie, w jaki sposób starzeją się CD nie jest proste. Różne firmy używają różnych związków chemicznych, na które czas, światło, temperatura czy wilgotność oddziałują w różny sposób. Co więcej, nawet płyty tego samego producenta wyprodukowane w tym samym czasie mogą zachowywać się różnie. A trzeba jeszcze brać pod uwagę, że – jako iż format CD jest z nami od 30 lat – producenci zmieniali w międzyczasie sposób wytwarzania swoich płyt.

Próbujemy dowiedzieć się, które z płyt w naszej kolekcji są najbardziej narażone na niebezpieczeństwo - mówi France. Testy już ujawniły, jak trudne to zadanie. Zespół pani France sprawdzał m.in. dwie identyczne kopie albumu Earthbeat Paula Wintera z 1984 roku. Nośniki przez 500 godzin poddano działaniu temperatury 80 stopni Celsjusza i wilgotności 70%. Jedna z płyt przeszła test nietknięta, z drugiej wskutek utlenienia zniknęły wszystkie dane, a sam  nośnik stał się przezroczysty. Na początku wyglądały identycznie. Chciałabym, żebyśmy mogli stwierdzić: 'płyty z 1984 roku są mało wytrzymałe'. Niestety, nie jest to takie proste - stwierdziła France.

Testy nie są, oczywiście, prowadzone na zbiorach bibliotecznych, a na płytach pozyskanych w inny sposób. Dlatego też wszyscy, którzy chcieliby poświęcić swoje stare CD w imię nauki, mogą skontaktować się z Biblioteką Kongresu, by uzyskać informacje, w jaki sposób można przekazać materiały do testów.

Badania odbywają się w Center for Library's Analytical Science Samples. To wyspecjalizowane laboratorium, w którym bada się wytrzymałość materiałów i przekłada tę wiedzę na praktyczne działanie w kierunku zachowania zasobów biblioteki.
Z już przeprowadzonych testów dowiadujemy się, że wielu z nas nie potrafi obchodzić się z płytami. Na przykład najlepszą metodą trzymania płyt w ręku jest włożenia palca w środkowy otwór. Niewiele osób wie, że górna część płyty – ta zwrócona do góry podczas jej odtwarzania - jest bardziej delikatna niż dolna. Ludzie generalnie martwią się rysami na spodzie płyty, jednak w rzeczywistości można ją znacznie bardziej uszkodzić zarysowując od góry, gdyż możesz naruszyć warstwę odbijającą światło - mówi France. Nie powinniśmy także niczego przyklejać na wierzch płyty. Klej będzie wchodził w reakcje z poszczególnymi warstwami i uszkodzimy dane. Ta sama zasada obowiązuje przy podpisywaniu płyt. Chwila, w której zaczynasz pisać na płycie jest chwilą, w której rozpoczynasz jej degradację - dodaje badaczka.

Członkowie jej zespołu wiedzą również, że płyty, które sami nagrywamy degradują się szybciej niż płyty nagrane przez producenta. Dzieje się tak, gdyż nagrywalne CD są wytwarzane przy użyciu materiałów organicznych, które ulegają szybszemu rozkładowi.

Jeszcze innym problemem stojącym przed takimi instytucjami jak biblioteki są szybkie zmiany technologiczne. Naukowcy przyznają, że sami zbyt późno rozpoczęli prace badawcze nad zachowaniem zbiorów cyfrowych. Stało się tak, gdyż każdy był przekonany, że tego typu zbiorom nic nie grozi, przecież materiały są bardzo szeroko dystrybuowane po całym świecie. Tymczasem warto zauważyć, że dane cyfrowe są przechowywane na fizycznych nośnikach i wymagają fizycznych urządzeń do odtwarzania. A znikanie z rynku odtwarzaczy CD staje się równie dużym problemem co degradacja płyt. Podobnie jak wiele innych technologii, także i CD przechodzi powoli do historii. Niewykluczone, że w niedługim czasie płyty i odtwarzacze całkowicie znikną z naszego otoczenia.

Biblioteka Kongresu USA pełni de facto rolę biblioteki narodowej USA. Obecnie w jej zbiorach znajduje się 151 milionów przedmiotów, w tym 34,5 miliona skatalogowanych książek w 470 językach, ponad 66,6 miliona manuskryptów oraz największy w Ameryce Północnej zbiór starych książek, a także największy na świecie zbiór materiałów prawnych, filmów, map i nagrań muzyki.
W Bibliotece znajdziemy m.in. pierwszą wersję Deklaracji Niepodległości i jedną z czterech istniejących kompletnych kopii Biblii Gutenberga oprawionych w welin. Instytucja jest też w posiadaniu jednego z najstarszych tekstów drukowanych, buddyjskiej sutry z 770 roku n.e., natomiast w ogóle najstarszym zabytkiem pisanym w jej zbiorach jest gliniana tabliczka z 2040 roku p.n.e zapisana pismem klinowym.

płyta CD Biblioteka Kongresu wytrzymałość