Na tropie samoświadomości

| Psychologia
frostnova, CC

Dotąd sądzono, że kluczowe dla samoświadomości są 3 obszary - wyspa, przedni zakręt obręczy i przyśrodkowa kory przedczołowa. Ostatnie badania naukowców z University of Iowa, w których wziął udział tzw. pacjent R z obustronnym uszkodzeniem wszystkich wymienionych rejonów, sugerują jednak, że świadomość siebie to raczej domena wielu rozproszonych szlaków.

Pacjent R skończył edukację na poziomie college'u. Obecnie ma 57 lat. Podczas eksperymentów mężczyzna przeszedł wszystkie standardowe testy na samoświadomość. Umiał też rozpoznać siebie zarówno w lustrze, jak i na zdjęciach wykonanych na różnych etapach życia.

Nasze badania pokazują, że samoświadomość odpowiada procesowi mózgowemu, którego nie da się zlokalizować w pojedynczym regionie. Według wszelkiego prawdopodobieństwa, stanowi ona wynik o wiele bardziej rozproszonych interakcji pomiędzy sieciami obszarów mózgu - podkreśla David Rudrauf. Autorzy artykułu, który ukazał się w PLoS ONE, uważają, że w samoświadomości pewną rolę odgrywają pień mózgu czy wzgórze.

Amerykanie zauważyli, że zachowania i sposoby komunikowania pacjenta R odzwierciedlają głębię i wgląd w siebie. Podczas rozmów wykazywał on rozbudowaną zdolność do introspekcji. Kiedy zapytałam go, jak opisałby siebie innym, stwierdził, że jest normalną osobą ze złą pamięcią - wspomina dr Carissa Philippi.

Co ważne, R był w stanie uznawać różne działania za konsekwencje własnych intencji. Ponieważ mężczyzna przez rok oceniał swoją osobowość w kwestionariuszach, można pokusić się o stwierdzenie, że wykazywał stałą zdolność do myślenia o sobie i postrzegania siebie. W związku z uszkodzeniem płatów skroniowych cierpi on jednak na amnezję, która nie pozwala mu na wciąganie do autobiograficznego ja nowych wspomnień.

Spotykając R po raz pierwszy, większość ludzi nie ma pojęcia, że coś jest z nim nie tak. Widzą normalnie wyglądającego mężczyznę w średnim wieku, który chodzi, mówi, słucha i zachowuje się jak przeciętna osoba. Wg poprzednich badań, ten mężczyzna powinien być zombi, a my wykazaliśmy, że to nieprawda.

Naukowcy zaczęli kwestionować rolę wyspy w samoświadomości już w 2009 r., gdy okazało się, że pacjent R, członek słynnego Iowa Neurological Patient Registry, wyczuwa bicie serca (jest to przejaw świadomości interoceptywnej).

Wyspa leży w dole bocznym mózgu, który oddziela płat czołowy od skroniowego. Co istotne, w korze wyspowej znajdują się ośrodki wisceromotoryczne i wiscerosensoryczne.

Specjaliści z University of Iowa szacują, że w wyspie R pozostało ok. 10% tkanki, a w przednim zakręcie obręczy ok. 1%. Badania obrazowe zademonstrowały, że resztkowa tkanka jest w dużej mierze nieprawidłowo zbudowana i odłączona od reszty mózgu.

samoświadomość pacjent R wyspa przedni zakręt obręczy przyśrodkowa kora przedczołowa Carissa Philippi David Rudrauf