Irracjonalni z dziada pradziada

Nie tylko ludzie dokonują irracjonalnych wyborów. Ponieważ podobnie zachowują się śluzowce – pozbawione mózgu organizmy, w większości zaliczane obecnie do supergrupy Amoebozoa - oznacza to, że cecha ta przeszła długą ewolucyjną drogę.

Dr Tanya Latty i prof. Madeleine Beekman z Uniwersytetu w Sydney eksperymentowały ze śluzowcami z gatunku Physarum polycephalum. Interesowało nas, czy śluzowce spełniają kryteria irracjonalności.

Pani doktor wyjaśnia, że większość biologicznych modeli zwierzęcego odżywiania i wyborów konsumenckich zakłada, że osobnik dokonuje wyceny absolutnej wartości obiektu, a jego decyzje są ekonomicznie racjonalne. To idealna teoria, w praktyce często się tak jednak nie dzieje. A oto przykład. W zwykłych okolicznościach dany człowiek, mając do wyboru stary i tańszy samochód oraz drogie sportowe auto, wybrałby wysłużony model. Kiedy jednak przedstawiłoby mu się trzecią opcję - stary i jednocześnie drogi samochód - zacząłby się zapewne skłaniać ku autu sportowemu, a przecież jego wartość nie uległa w tym krótkim czasie zmianie.

Mając na uwadze takie przypadki, wykorzystywane skrzętnie przez handel i reklamę, naukowcy wysnuli hipotezę, że ludzie nie bazują na ogólnej wartości przedmiotu, lecz podejmują decyzje, biorąc pod uwagę relatywną wartość wszystkich dostępnych opcji. Na podobnej zasadzie działają ptaki i pszczoły, stąd pomysł Australijek, by sprawdzić, jak ma się sprawa z pozbawionymi mózgu śluzowcami.

Podczas studium P. polycephalum oferowano dwa rodzaje posiłku: zawierający dużo płatków owsianych, lecz ustawiony w świetle 5L oraz udostępniony w cieniu, ale ubogi w płatki 3D. Śluzowce unikają nasłonecznionych miejsc, ponieważ naraża je to na wyschnięcie. Panie Latty i Beekman zaobserwowały, że śluzowce ważyły ryzyko związane z wystawieniem się na oddziaływanie światła oraz odżywczość pokarmu i wskutek tego ich wybory podzieliły się równo pół na pół: w 50% sytuacji wybierały 5L i również w 50% 3D. Gdy jednak biolodzy posłużyli się dodatkowym posiłkiem ID – ustawionym w cieniu jak 3D, ale o najniższej zawartości płatków – P. polycephalum nagle zaczęły gustować przede wszystkim w jedzeniu 3D.

Australijki podkreślają, że skoro tak różne od H. sapiens śluzowce zachowują się w tak znajomy nam sposób, irracjonalne zachowanie mózgu ssaków nie może być zwykłym wybrykiem natury. Jeśli przebywasz w niebezpiecznym otoczeniu, żerując wśród lwów, tygrysów i innych drapieżników, lepiej zrobisz, podejmując prawidłową w większości przypadków szybką decyzję. Zbyt długie dochodzenie do jej wersji idealnej groziłoby bowiem zjedzeniem – przekonuje Latty. Nie da się więc zaprzeczyć, że to istotna korzyść ewolucyjna, wynikająca z ważenia względnej wartości.

śluzowce Physarum polycephalum irracjonalne wybory zagrożenie korzyść ewolucyjna szybka decyzja Tanya Latty Madeleine Beekman