Przy empatii liczy się doświadczenie, nie pokrewieństwo

15 stycznia 2014, 13:58 | Psychologia

Zespół z Centrum Medycznego Uniwersytetu Chicagowskiego zaobserwował, że szczury uwalniają z pułapki swoich pobratymców. Zachowanie to obejmuje także obcych, ale wymaga wcześniejszych pozytywnych kontaktów z typem (szczepem) nieznanego osobnika.

Odkrycia sugerują, że na to, czy gryzoń zareaguje empatycznie, wpływają nie genetyka czy dobór krewniaczy, ale właśnie doświadczenie. Przemawia za tym m.in. fakt, że szczury wychowane ze szczepem innym niż własny nie pomogą obcym z własnego typu.

Zachowanie prospołeczne wydaje się determinowane wyłącznie doświadczeniem społecznym. Potrzeba zróżnicowanych interakcji podczas dorastania czy dorosłości, by rozszerzyć pomocne zachowania na więcej grup nieznanych osobników. Nawet u ludzi badania pokazały, że wystawienie na oddziaływanie zróżnicowanych środowisk zmniejsza uprzedzenia i nasila zachowanie prospołeczne - podkreśla dr Inbal Bartal.

W 2011 r. zespół Bartala i dr Peggy Mason zauważył, że szczury stale uwalniały pobratymców unieruchomionych w przezroczystych tubach. Wg nich, zachowanie to było napędzane szczurzą wersją empatii. By ustalić, czy gryzonie zachowają się podobnie w stosunku do obcych, naukowcy prowadzili eksperymenty z 2 szczepami: albinosami i zwierzętami z czarnymi "kapturami" na głowie. Wolne szczury, które zawsze były albinosami, najpierw przez 12 dni raz na dobę stykały się z uwięzionymi obcymi albinosami (wcześniej nie zetknęły się nawet z zapachem nieszczęśników; każdego dnia do pułapki trafiał inny osobnik). Albinosy pozostające na swobodzie szybko stały się oswobodzicielami nieznajomych. Kiedy jednak spotykały one unieruchomionego gryzonia z czarnym wzorem na futrze, większość nie otwierała zapadki. Dla odmiany albinosy hodowane razem z "zakapturzonymi" szczurami stale pomagały inaczej umaszczonym kolegom.

By sprawdzić, czy szczura da się zmotywować do udzielenia pomocy obcemu z innego szczepu, albinosy trzymano przez 2 tygodnie ze szczurem z czarnym wzorem, a potem przed testem z uwięzionym czarnym osobnikiem ponownie umieszczano w terrarium z albinosem. Albinosy, które spotkały tylko jednego zakapturzonego osobnika w życiu, oswobadzały uwięzionych czarno umaszczonych obcych. Uzyskane wyniki sugerują, że szczur nie musi znać jakiegoś osobnika, by wykazywać empatyczne zachowania pomocowe. Wystarczy znajomość danego szczepu.

Na ostatnim etapie studium Amerykanie postanowili sprawdzić, czy znajomość szczepu jest potrzebna także w przypadku własnego rodzaju. Nowo narodzone albinosy trafiały do grupy zwierząt z czarnym umaszczeniem. Podczas testów pomagały czarnym, lecz nie białym obcym.

Szczury najwyraźniej potrafią dzielić innych na kategorie i modyfikować swoje zachowanie społeczne w zależności od czyjejś przynależności grupowej. Genetyczne podobieństwo lub pokrewieństwo naprawdę nie ma tu nic do rzeczy - opowiada Bartal.

Szczury nie przychodzą na świat z wrodzoną tożsamością czy motywacją, by pomagać własnemu rodzajowi - dodaje Mason.

Autorzy artykułu z pisma eLife mają nadzieję, że ustalenie wzorców behawioralnych w modelu szczurzym pomoże odkryć mechanizmy biologiczne leżące u podłoża pomagania i dzielenia na grupy u innych gatunków społecznych, w tym u ludzi.