Przyczyny urazów kręgosłupa — jak ich unikać?

Urazy kręgosłupa mogą mieć bardzo poważne konsekwencje. Niekiedy prowadzą nawet do niepełnosprawności. Warto wiedzieć, jakie kontuzje zdarzają się najczęściej i jakie są ich przyczyny. Dzięki temu można skutecznie unikać ryzykownych sytuacji i chronić swoje zdrowie.

Uszkodzenia kręgosłupa w statystykach

Czy złamania lub stłuczenia kręgosłupa występują często? Warto sprawdzić, co na ten temat mówią statystyki zebrane przez pracowników pogotowia ratunkowego. Wynika z nich, że uszkodzenia kręgosłupa nie występują aż tak powszechnie, jak urazy czaszki, kończyn czy tułowia. Niepokojące jest jednak to, że ich liczba powoli, ale systematycznie rośnie. Wiąże się to głównie z rozwojem motoryzacji, przemysłu i rolnictwa, a także ze wzrostem tempa życia. [1]

• W statystykach światowych najczęstszą przyczyną urazów kręgosłupa są wypadki drogowe – stanowią 33 –75% wszystkich zdarzeń. Na kolejnej pozycji znajdują się upadki z wysokości (15–44%). [1]
• Liczbę uszkodzeń rdzenia kręgowego szacuje się na 25–35 osób na milion populacji. Połowa obrażeń dotyczy odcinka szyjnego. Takim uszkodzeniom kręgosłupa 5–6-krotnie częściej ulegają mężczyźni niż kobiety. [1]
• Urazy kręgosłupa najczęściej dotyczą osób w wieku 21–40 lat. W mieście poszkodowane są częściej osoby młode  w wieku do 40. roku życia (65%), a na wsi osoby starsze po 60 roku życia (31%). [1]
• Urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego w mieście wiążą się najczęściej z wypadkami komunikacyjnymi, a na wsi z pracą w rolnictwie.
• Urazy u młodszych osób wynikają z wypadków drogowych i sportowych, a u starszej grupy zwykle z upadków z wysokości lub przygnieceń. [1]

Warto również zwrócić uwagę na bardzo niebezpieczne urazy rdzenia kręgowego i kręgosłupa, które są efektem skoków do wody. Jedna lekkomyślna decyzja może skutkować niepełnosprawnością do końca życia.

Urazy kręgosłupa — jakie są najczęstsze?

Najczęściej urazy kręgosłupa występują bez uszkodzenia rdzenia kręgowego lub z jego niewielkim uszkodzeniem. Takie urazy mają charakter wstrząśnienia. Energia jest wówczas przenoszona na struktury kręgosłupa chroniące rdzeń, w wyniku czego dochodzi do [2]:

• złamań bez przemieszczenia,
• złamań z przemieszczeniem,
• zwichnięć.

Wyróżnia się urazy pierwotne, które zwykle są odwracalne, ale mogące przejść w stan nieodwracalny, oraz urazy wtórne. Niekiedy może dojść do całkowitego lub częściowego przerwania rdzenia kręgowego bez uszkodzenia kręgosłupa, ale są to rzadkie przypadki. [2]

Który odcinek kręgosłupa jest najbardziej podatny na urazy?

Najczęściej obrażenia kręgosłupa dotyczą odcinka lędźwiowego, następnie krzyżowego, piersiowego i szyjnego. Urazy kręgosłupa szyjnego są typowe dla wypadków drogowych. Uszkodzenia w pozostałych przypadkach są natomiast charakterystyczne dla upadków z wysokości. [1]

Jak zapobiegać urazom kręgosłupa?

Podstawą jest unikanie wyżej opisanych zagrożeń, które mogą doprowadzić do poważnego wypadku. Urazy kręgosłupa często powstają w wyniku kolizji samochodowych, dlatego bezwzględnie należy dbać o zapinanie pasów, nawet podczas jazdy na krótkich odcinkach. Kolejną kwestią jest przestrzeganie przepisów BHP — zarówno w rolnictwie, jak i w innych branżach. Upadki z wysokości czy przygniecenia są bowiem kolejnymi najczęstszymi przyczynami urazów kręgosłupa. [1]
Nie należy również podejmować żadnych ryzykownych i lekkomyślnych aktywności, takich jak wspomniane skoki do wody. Uraz kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia kręgowego może się w takich przypadkach skończyć trwałym kalectwem.
Warto także pamiętać, że uszkodzenia kręgosłupa niekoniecznie muszą być spowodowane poważnymi wypadkami. Niekiedy powstają także podczas wykonywania codziennych czynności. Do kontuzji może dojść np. podczas gwałtownego podnoszenia ciężkiego przedmiotu.
O ile urazów wynikających np. z poważnego wypadku samochodowego nie zawsze da się uniknąć, o tyle można wdrożyć odpowiednią profilaktykę przed uszkodzeniami powstającymi podczas wykonywania standardowych czynności. Podstawą jest dbanie o wzmacnianie i odpowiednie rozciąganie mięśni kręgosłupa, które stanowią jego naturalną ochronę. Aktywność fizyczna dobrana do kondycji i stanu zdrowia jest zatem podstawą profilaktyki urazów kręgosłupa.

Uraz kręgosłupa — objawy

Uszkodzenia kręgosłupa mogą mieć bardzo poważne konsekwencje, dlatego należy wiedzieć, jak reagować, jeśli do nich dojdzie. Najważniejsze jest rozpoznanie objawów złamania kręgosłupa lub innego uszkodzenia. Można podejrzewać poważny uraz, jeśli występują [3]:

• widoczne na zewnątrz obrażenia kręgów,
• krwiaki, otarcia, stłuczenia czy przesunięcia kręgów wyczuwalne pod palcami,
• niedowład (całkowity lub częściowy),
• zaburzenia czucia,
• samoistne oddanie kału i moczu,
• zaburzenia oddychania
• zaburzenia termoregulacji.

Pierwsza pomoc przy urazie kręgosłupa

Najważniejszą zasadą jest udzielanie pomocy w pozycji zastanej, czyli ograniczenie ruchów poszkodowanego do minimum. W przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa zawsze należy wezwać profesjonalną pomoc (zadzwonić na pogotowie). Następnie [3]:

• zabezpieczyć odcinek szyjny kręgosłupa: założyć poszkodowanemu kołnierz ortopedyczny lub obłożyć jego głowę kocem albo kurtką;
• miękkimi tkaninami owinąć okolice lędźwi, kolan i kostek, a wzdłuż tułowia, w celu stabilizacji, ułożyć zrolowane koce, kurtki lub inne przedmioty, które są dostępne w miejscu zdarzenia;
• zabezpieczyć poszkodowanego termicznie i przez cały czas kontrolować jego funkcje życiowe.

Jeśli natomiast uraz kręgosłupa, objawiający się np. bólem pleców, nie jest wynikiem poważnego wypadku, a powstał w wyniku wykonywania codziennych czynności, możesz zastosować środek przeciwbólowy. Najlepiej wybrać preparat, który nakłada się bezpośrednio na bolące miejsce. To może być np. sprej Diky, który charakteryzuje się szybkim działaniem. Postaraj się ograniczyć do minimum ruchy, które nasilają ból i udaj się do lekarza (jeśli Twój stan pozwala na samodzielne poruszanie się). Jeśli jest to niemożliwe, wezwij pomoc.

Pamiętaj! Jeśli podejrzewasz uraz kręgosłupa, niezależnie od jego przyczyny zawsze należy skonsultować się z lekarzem.
Na zlecenie marki Diky.

Bibliografia:

1. Wysocka B. i inni, Epidemiologia urazów kręgosłupa w materiale własnym Pogotowia Ratunkowego we Włocławku: Badania retrospektywne, Pielęgniarstwo Neurologiczne i Neurochirurgiczne 2012, Tom 1, Numer 3, s. 109-118
2. Radek A., Radek M., Urazy kręgosłupa i nerwów obwodowych, Po dyplomie: https://podyplomie.pl/wiedza/neurologia/097,urazy-kregoslupa-i-nerwow-obwodowych
3. Wicik A., Uraz kręgosłupa — postępowanie w przypadku urazu kręgosłupa: https://kamien.policja.gov.pl/zka/aktualnosci/pierwsza-pomoc/uraz-kregoslupa/7196,Uraz-kregoslupa.html

urazy kręgosłupa jak unikać