Pacjent wydalał wirusa polio przez 28 lat

Poza Pakistanem i Afganistanem wirus polio został wyeliminowany, jednak tacy ludzie, jak opisany w ostatnim numerze PLoS Pathogens Brytyjczyk z chorobą immunologiczną, który przez 28 lat wydalał  duże jego ilości z kałem, wydają się potencjalnym źródłem nowych epidemii.

Istnieją dwa rodzaje szczepionek przeciwko polio. 1) OPV (od ang. oral polio vaccine), w której znajdują się żywe, atenuowane trzy serotypy wirusa oraz 2) IPV (od ang. inactivated polio vaccine), zawierająca nieaktywne cząsteczki wirusa typu 1., 2. i 3.

IPV chroni przed porażenną postacią choroby, ale przez to, że zapewnia słabą odporność miejscową na poziomie jelit, może dojść do namnażania się wirusa w przewodzie pokarmowym osób zaszczepionych i jego krążenia w środowisku.

Dla odmiany OPV, która wywołuje podobną odpowiedź immunologiczną jak dziki wirus polio, może prowadzić do wystąpienia porażennej postaci poliomyeltis (ang. Vaccine-Associated Paralytic Poliomyelitis, VAPP) i to zarówno u biorców szczepionki, jak i u osób z otoczenia. OPV stymuluje odporność lokalną nie tylko na poziomie jamy ustnej, ale i całego przewodu pokarmowego.

Niestety, skutkiem OPV może również być pojawienie się zmutowanych szczepów wirusa polio ze szczepionki (ang. circulating vaccine-derived polioviruses, cVDPV). Ponieważ ponad 90% cVDPV ma związek z wirusem typu 2. szczepionki i wywołuje on do 38% poszczepionkowej porażennej postaci poliomyeltis, a dzikiego serotypu nie widziano od 1999 r., Światowa Organizacja Zdrowia chce w niedalekiej przyszłości zastąpić szczepionki 3-składnikowe 2-składnikowymi (zawierającymi tylko szczepy 1. i 3.). Po wyeliminowaniu wirusa szczepienia OPV mają być zaniechane, a IPV kontynuowane jeszcze przez jakiś czas.

W ramach najnowszego studium zespół Javiera Martina z National Institute for Biological Standards and Control analizował ponad 100 próbek kału, zebranych w latach 1995-2015 od pewnego białego pacjenta. Mężczyzna przeszedł pełen cykl szczepień OPV w 5., 7. i 12. miesiącu życia, przyjął też dawkę przypominającą w wieku 7 lat. Później zdiagnozowano u niego niedobór odporności, co może wpływać na zdolność układu odpornościowego do zabijania wirusa w przewodzie pokarmowym.

Naukowcy wykryli w kale duże ilości wirusa polio typu 2. Analiza RNA szczepów iVDPV (szczepów wirusa polio ze szczepionki pochodzących od osób z niedoborem odporności) wykazała, że różniły się one od atenuowanych wirusów ze szczepionki i że zaczęły się od nich oddzielać ok. 28 lat temu, czyli mniej więcej wtedy, gdy mężczyzna przyjął ostatnią dawkę OPV.

We wszystkich szczepach iVDPV zaszła mutacja odwracająca odzjadliwianie, ponadto z czasem pojawiły się mutacje, które m.in. wpływały na antygenową budowę wirusów. Wszystkie badane próbki iVDPV były w stanie wywołać paraliż u transgenicznych myszy, u których występowały ludzkie receptory wirusa polio (CD155).

Mimo zmian wykrytych w iVDPV, ludzka surowica szybko neutralizowała nawet najbardziej zmodyfikowany szczep, co wg autorów publikacji, sugeruje, że zaszczepieni ludzie są dobrze chronieni przed iVDPV. Dodają oni jednak, że testowana surowica pochodziła od zdrowych osób w wieku 28-65 lat, które przeszły pełny cykl 4 dawek OPV i co najmniej jedną dawkę IPV, a Wielka Brytania zarzuciła w 2004 r. OPV na rzecz IPV. Martin i inni postulują więc, że warto by zbadać surowicę i tej grupy osób.

Uczeni podkreślają, że z 73 przypadków iVDPV, jakie opisano w latach 1962-2014 r., tylko 7 zakażeń utrzymywało się ponad 5 lat. Przypadek mężczyzny opisanego na łamach PLoS Pathogens to zatem rekord pod względem długości czasu wydalania wirusa przez takiego pacjenta. Mężczyzna to jedyny zidentyfikowany człowiek, który obecnie wydala wysoce wyewoluowane cVDPV. Przy tej okazji naukowcy przypominają jednak o kilku bardzo zmutowanych szczepach VDPF z typowymi cechami molekularnymi iVDPV, wykrytych w ściekach ze Słowacji, Finlandii, Estonii i Izraela.

Akademicy podkreślają, że trzeba badać próbki ścieków i kału pod kątem obecności iVDPV. Należy też pracować nad terapią antywirusową hamującą namnażanie wirusa u osób z niedoborami odporności.

wirus polio mutacje niedobór odporności iVDPV ścieki wydalanie kał epidemia Javier Martin