Najmłodsza wyspa w Europie to chronione naturalne laboratorium przyrodnicze
Poza roślinami na wyspę dotarły też ptaki. Jakie są to gatunki i jaka jest dynamika ich populacji?
Pierwsze ptaki – głównie mewy – zaczęły gniazdować na Surtsey już w 1970 roku. W 1986 roku powstała pierwsza kolonia mew na południowych polach lawowych. Obecnie gniazduje tam m.in. mewa siodłata (Larus marinus) i mewa żółtonoga (Larus fuscus). Wraz z rozwojem roślinności pojawiły się też inne gatunki, w tym śnieguła zwyczajna, pliszka siwa i gęś gęgawa. Ptaki te transportują nie tylko nasiona, ale też ogromne ilości substancji odżywczych, które napędzają sukcesję.
Czy badacze zauważyli na Surtsey jakieś inne gromady organizmów? Owady, a może ssaki?
Tak – Surtsey zasiedliły m.in. muchówki, skoczogonki, roztocza, pająki i chrząszcze. Obecność roślin i ptaków stworzyła dogodne warunki dla owadów zapylających. Od lat 80. XX w. foki szare regularnie rodzą się na brzegach wyspy. W wodach otaczających Surtsey często widuje się też orki i morświny. Najbardziej „towarzyskie” są foki, które z zaciekawieniem obserwują naukowców z morza podczas corocznych wypraw.
©Paweł Wąsowicz
Ptasie odchody jako wektor rozprzestrzeniania roślin. Na zdjęciu widoczne są odchody ptaka zabarwione na fioletowo, zawierające liczne nasiona bażyny czarnej (Empetrum nigrum). To jeden z przykładów zoochorii – mechanizmu, dzięki któremu rośliny kolonizują Surtsey. Ptaki odgrywają kluczową rolę w przynoszeniu nasion z kontynentu lub sąsiednich wysp, wspomagając sukcesję roślinną na wyspie.
Jaka przyszłość czeka wyspę i jej ekosystem?
Z geologicznego punktu widzenia, Surtsey nieuchronnie ulega erozji. W ciągu najbliższych 100–200 lat znikną pola lawowe i pokłady tefry, a pozostanie jedynie twardy, palagonitowy rdzeń wyspy. Ekosystem będzie się coraz bardziej upodabniał do starszych wysp archipelagu Vestmannaeyar. Zanikną też siedliska pionierskie i część pierwotnej flory. Jednocześnie oczekujemy, że nowe gatunki – jak maskonur zwyczajny – będą odgrywać coraz większą rolę w kształtowaniu ekosystemu.
Czy pojawiły się już gatunki inwazyjne na Surtsey?
Nie – dzięki ścisłej ochronie, zakazowi wstępu i ściśle kontrolowanym badaniom, na wyspie nie odnotowano dotąd żadnych obcych, inwazyjnych gatunków, takich jak łubin (Lupinus nootkatensis) czy sosna wydmowa (Pinus contorta), które są bardzo problematyczne w innych częściach Islandii.
©Paweł Wąsowicz
Widok na Surtsey z północnego cypla wyspy. Na pierwszym planie widoczna jest ciemna plaża zbudowana z tefry i zerodowanej przez morze lawy, a w tle dominują stożki wulkaniczne zbudowane z palagonitu – najwyższe punkty wyspy. To jedno z najbardziej surowych, a zarazem malowniczych miejsc na Surtsey, ukazujące w pełni jej wulkaniczne pochodzenie.
Jakie znaczenie ma Surtsey dla światowej nauki?
To unikalne „żywe laboratorium”, w którym badacze z całego świata mogą śledzić rozwój życia „od zera”. Surtsey pozwala badać sukcesję pierwotną, wpływ ptaków na ekosystemy, procesy glebotwórcze oraz migrację gatunków. To jedno z niewielu miejsc na Ziemi, gdzie tak kompleksowe badania mogą być prowadzone bez wpływu człowieka.
Komentarze (1)
krzysztof B7QkDkW, 25 maja 2025, 18:59
Ciekawe jak by tak na środku Oceanu Spokojnego usypać wyspę z gwiazdobloków wykonanych z cementu odpadów plastikowych, popiołów poprzemysłowych, żużlu i innych takich. Przetransportować na nią zmielone na grysik problematyczne odpady biologiczne. Poczekać aż to sobie przegnije i na takiej "glebie" zasadzić wszystkie gatunki inwazyjne roślin z każdego zakątka Ziemi. Odczekać aż wyspa sobie zarośnie i wypuścić na nią przedstawicieli wszystkich inwazyjnych gatunków zwierząt i grzybów. Znowu odczekać aż równowaga biologiczna się ustabilizuje i wysłać na wyspę 460 posłów polskiego Parlamentu.
I znaleźć odpowiedź na nurtujące mnie pytanie. Co zje ostatniego posła.