Czy Hatszepsut padła ofiarą osobistej zemsty? Zagadka posągów kobiety-faraona Egiptu
Najważniejszym i największym zabytkiem pozostawionym nam przez Hatszepsut jest jej świątynia w Deir el-Bahri. Była miejscem kultu władczyni. Została wybudowana w pobliżu świątyni jednego z największych faraonów, zjednoczyciela Górnego i Dolnego Egiptu Mentuhotepa II. Z czasem pomiędzy tymi świątyniami swoją postawił Totmes III. Do dzisiaj w najlepszym stanie zachowała się świątynia Hatszepsut.
Hatszepsut rządziła w latach 1473–1458 p.n.e. Większość ze znanych posągów władczyni została znaleziona podczas wykopalisk prowadzonych w latach 1922–1928 w pobliżu jej świątyni przez Herberta Winlocka z Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku. Winlock zauważył, że posągi były w kawałkach, stwierdził więc, że po jej śmierci miało miejsce systematyczne niszczenie zabytków z nią związanych. Doszło do tego za rządów jej następcy Totmesa III (rządził samodzielnie w l. 1458–1424 p.n.e.), w którego imieniu Hatszepsut sprawowała władzę. Kolejni badacze, aż do czasów obecnych, uważają, że posągi celowo niszczono, a ze ścian świątyni usuwano imię kobiety-faraona, by zatrzeć pamięć o niej lub by ją ukarać za to, że Totmes III musiał wyzwalać się spod jej wpływów i walczyć z nią o władzę.
Jednak autor nowych badań, Jun Yi Wong, sądzi, że niszczenie posągów miało inny cel. Zauważa on, że wiele z posągów jest w całkiem dobrym stanie. Niektóre zachowały się niemal nienaruszone. W jeszcze innych przypadkach fragmenty tego samego posągu znaleziono w znacznej odległości od siebie. Niejednokrotnie dzieliły je setki metrów. Jego zdaniem wskazuje to, że posągów nie zniszczono natychmiast po usunięciu ze świątyni. Podlegały innym procesom niż tylko celowe niszczenie.
Najprawdopodobniej były powtórnie wykorzystane jako materiał budowlany. Niektóre fragmenty wskazują, że używano ich jako narzędzi i to przez tysiące lat. Część z nich nosi ślady ponownego używania jeszcze w okresie grecko-rzymskim, aż do końca I wieku naszej ery. Widzimy więc, że o ile za rządów Totmesa III posągi Hatszepsut niszczono, to nie był to proces systematyczny i kompletny, a wiele zniszczeń dokonano w późniejszych czasach.
Pewne jest, że posągi Hatszepsut zostały usunięte z jej świątyni za rządów Totmesa III. Pewne jest też, że wiele z nich została wyrzucona do pobliskiego kamieniołomu. Niektóre uszkodzenia mogły powstać w czasie transportu. Wiele z posągów zachowało twarze w całości. Część użyto podczas późniejszych prac budowlanych i mogło to mieć miejsce jeszcze długo po rządach Totmesa III.
Twarze części posągów noszą też ślady uszkodzeń wyglądających na celowe. Na wielu z nich nie wymazano imienia Hatszepsut. To wskazuje, że uszkodzenia twarzy miały pozbawić posąg jego nadprzyrodzonej mocy, a skoro posąg już jej nie posiadał, to usuwanie imienia władczyni nie było konieczne. Co potwierdza tezę Jun Yi Wonga, że nie chodziło o wymazanie kobiety-faraona z ludzkiej pamięci, ani osobista zemsta Totmesa. Raczej chodziło o symboliczne przywrócenie prawowitej męskiej linii dynastycznej i legitymizację własnych rządów.
Źródło: The afterlife of Hatshepsut’s statuary, https://www.cambridge.org/core/journals/antiquity/article/afterlife-of-hatshepsuts-statuary/F22D001E29438008136B6DA04F57C627
Komentarze (0)