„Klątwa faraona” zamieniona w lek przeciwnowotworowy Grzyb wiązany ze śmiercią osób rozkopujących starożytne groby, został zamieniony przez naukowców z University of Pennsylvania w silny lek przeciwnowotworowy
Palenie papierosów uszkadza cement. W zębach pozostają trwałe ślady po nałogu Zęby składają się z trzech zasadniczych warstw: szkliwa, zębiny i cementu. Ten ostatni pokrywa korzeń i budową przypomina kość.
Perseverance wylądował niedaleko wulkanu. To okazja do niezwykłych badań Marsa Góra Jezero Mons, znajdująca się na obrzeżach krateru Jezero, w którym pracuje łazik Perseverance, to prawdopodobnie wulkan, donoszą naukowcy z Georgia Institute of Technology
Astronomia/fizyka
Hubble zbadał gościa spoza Układu Słonecznego. 3I/ATLAS to najszybszy obiekt w swej klasie
9 sierpnia 2025, 11:11Astronomowie z NASA przeprowadzili szczegółowe obserwacje międzygwiezdnej komety 3I/ATLAS – trzeciego znanego obiektu tego typu, który odwiedził Układ Słoneczny. Wykorzystano do tego Kosmiczny Teleskop Hubble’a oraz obserwatorium Neil Gehrels Swift. Celem było określenie rozmiaru jądra, charakteru aktywności i składu chemicznego tego niezwykle rzadkiego gościa spoza naszego systemu planetarnego.
Ciekawostki
Badacz wykonał modelowanie 3D wizerunku z Całunu Turyńskiego
8 sierpnia 2025, 18:01Mało który zabytek wzbudza tyle kontrowersji co Całun Turyński. Wiele osób uważa go za oryginalną tkaninę, w którą owinięte było ciało Chrystusa, zdaniem innych jest to dzieło sztuki, pochodzące ze średniowiecza, niektórzy twierdzą, że to średniowieczna fałszywka. Spór jest daleki od rozstrzygnięcia, gdyż zabytek udostępniono do badań jedynie wąskiej grupie naukowców i pobrano zeń niewiele próbek. W tej sytuacji trudno o naukową weryfikację wyników poszczególnych badań.
Astronomia/fizyka
Najbardziej odległa supermasywna czarna dziura istniała już 13,3 miliarda lat temu
8 sierpnia 2025, 16:55Międzynarodowy zespół, kierowany przez naukowców z University of Texas w Austin, zidentyfikował najbardziej odległą i najstarszą czarną dziurę, jaką kiedykolwiek potwierdzono obserwacyjnie. Dziura i jej macierzysta galaktyka CAPERS-LRD-z9, istniały zaledwie 500 milionów lat po Wielkim Wybuchu, 13,3 miliarda lat temu.
Humanistyka
Rolnicy zjedli swoich sąsiadów. Konflikt międzygrupowy w neolitycznej Europie
8 sierpnia 2025, 12:35W jaskini El Mirador w słynnej Sierra de Atapuerca naukowcy odkryli ślady kanibalizmu. To kolejny raz, gdy piszemy o takich praktykach w rejonie. Niedawno informowaliśmy o podobnych dowodach z innego stanowiska w Atapuerce – Gran Dolina – gdzie ponad 800 tys. lat temu zjedzono dziecko gatunku Homo antecessor. Teraz cofamy się o niespełna sześć tysięcy lat, do schyłku neolitu, kiedy Europę zamieszkiwały już społeczności rolników i hodowców.
Nauki przyrodnicze
Zęby dinozaurów – nowe źródło informacji o dawnym stężeniu CO2 w atmosferze
8 sierpnia 2025, 11:03Niemieccy badacze znaleźli nowe źródło informacji o stężeniu dwutlenku węgla w atmosferze przed milionami lat. Okazało się, że zapis na ten temat znajduje się w... skamieniałych zębach dinozaurów. Uczeni z Uniwersytetów w Moguncji, Göttingen i Bochum, na podstawie analizy izotopów tlenu w szkliwie zębów dinozaurów stwierdzili, że stężenie CO2 w atmosferze w mezozoiku (252–66 milionów lat temu), było znacznie wyższe niż obecnie. Badania były możliwe dzięki wykorzystaniu innowacyjnej metody, która pozwoliła na określenie względnego stosunku wszystkich trzech naturalnych izotopów tlenu.
Humanistyka
Nowe badania podważają teorię o początkach nierówności w Europie
7 sierpnia 2025, 12:52Globalne nierówności, poziom dystrybucji dóbr i akumulacji kapitału, są częstym przedmiotem dyskusji. Wiele dziedzin nauki zajmuje się badaniem historii powstawania hierarchii i nierówności w ludzkich społecznościach. Szeroko obecnie akceptowana teoria mówi, że pojawienie się rolnictwa i związanego z tym osiadłego trybu życia było zapowiedzią nieuniknionych nierówności. A do ich powstania w szczególności przyczyniło się wynalezienie radła, które umożliwiało akumulację kapitału i przekazywanie go kolejnym pokoleniom.
Ciekawostki
Rhisotope Project – promieniotwórczy pomysł na ocalenie nosorożców
4 sierpnia 2025, 11:32Nosorożce, które w przeszłości żyły na olbrzymich połaciach Afryki i Azji, obecnie zamieszkują małe enklawy i grozi im wyginięcie. Winny jest człowiek, który zabiera im miejsce do życia i zabija je, by pozyskać rogi na potrzeby tzw. „tradycyjnej medycyny”. Wedle jej wyznawców, rogi leczą wszystko, od kaca i chorób serca po raka. W rzeczywistości zbudowane są z keratyny, więc ich skuteczność w medycynie jest równa obgryzaniu paznokci. Są jednak przekleństwem nosorożców. I to właśnie rogi wzięli na cel naukowcy z Projektu Rhisotope.
Humanistyka
Niepozorny Codex Argenteus – jeden z najwspanialszych manuskryptów starożytności
4 sierpnia 2025, 12:29Pozory potrafią mylić. I to bardzo. Przyjrzyjcie się zdjęciu, którym zilustrowaliśmy ten tekst. Nic szczególnego, prawda? Tymczasem widzicie tutaj jeden z najwspanialszych i najważniejszych manuskryptów, jakie pozostawiła nam po sobie starożytność.
Humanistyka
Jak tatuowali się Scytowie? Naukowcy i tatuażyści zbadali tatuaże kobiety sprzed 2500 lat
4 sierpnia 2025, 18:02Pochodzące z VI-IV wieku p.n.e. cmentarzysko kurhanowe Pazaryk reprezentuje klasyczny etap rozwoju miejscowego wariantu kultury scytyjskiej. Jest słynne z zachowanych zabytków z materiałów organicznych, szkieletów koni ze wspaniałymi uprzężami i najstarszymi siodłami, odzieży i instrumentów muzycznych. Już w latach 40. XX wieku na skórze jednego z pochowanych mężczyzn zauważono tatuaże. W XXI wieku, dzięki zastosowaniu nowoczesnych technik obrazowania, okazało się, że wspaniałe tatuaże pokrywają skórę większej liczby ludzi.
Medycyna
Wirus grypy czy SARS-Cov-2 mogą rozbudzić uśpione komórki nowotworowe w płucach
5 sierpnia 2025, 10:14Naukowcy znaleźli pierwsze bezpośrednie dowody wskazujące, że wirusy dróg oddechowych, takie jak SARS-CoV-2 czy wirus grypy, mogą obudzić uśpione komórki raka piersi i doprowadzić do pojawienia się przerzutów. Wyniki przeprowadzonych na myszach badań znajdują poparcie w obserwacjach, z których wynika, że u osób chorujących na raka piersi częściej pojawiały się przerzuty i częściej osoby takie umierały, jeśli zaraziły się SARS-CoV-2. Z naszych badań wynika, że osoby, które chorowały na nowotwory, mogą odnieść korzyści z działań zapobiegających zarażeniem wirusami dróg oddechowych, np. poprzez szczepienie się i przedyskutowanie z lekarzem innych metod ochrony, mówi współautor badań, profesor Juli Aguirre-Ghiso z Albert Einstein College of Medicine.
Nauki przyrodnicze
Na Atlantyku istnieje nieznana granica biogeograficzna?
5 sierpnia 2025, 12:02W północnej części Oceanu Atlantyckiego istnieje nieznana dotychczas granica biogeograficzna, uważają naukowcy z The Univerity of Western Australia. Przypuszczenie takie wysunęli na podstawie badań meduz. Podgatunek trachymeduz Botrynema brucei ellinorae ma dwa kształty, w zależności od miejsca występowania – jeden z charakterystycznym węzłem na górze i drugi bez niego, wyjaśnia doktor Javier Montenegro z Wydziału Nauk Biologicznych i Minderoo-UWA Deep-Sea Research Centre.
Medycyna
Szwajcarzy zrekonstruowali genom wirusa hiszpanki
6 sierpnia 2025, 10:28W Zbiorach Medycznych Instytutu Medycyny Ewolucyjnej Uniwersytetu w Zurychu znajduje się próbka płuc 18-latka, który zmarł podczas pierwszej fazy pandemii hiszpanki. Jego zwłoki poddano autopsji w lipcu 1918 roku. Teraz naukowcy z Uniwersytetów w Bazylei i Zurychu wykorzystali tę próbkę do zsekwencjonowania pierwszego szwajcarskiego genomu grypy hiszpanki. Po raz pierwszy zyskaliśmy dostęp do szwajcarskiej odmiany grypy, która wywołała pandemię w latach 1918–1920. To rzuca nowe światło na dynamikę i sposoby adaptacji wirusa mówi główna autorka badań, Verena Schünemann.
Humanistyka
Niepozorny Codex Argenteus – jeden z najwspanialszych manuskryptów starożytności
4 sierpnia 2025, 12:29Pozory potrafią mylić. I to bardzo. Przyjrzyjcie się zdjęciu, którym zilustrowaliśmy ten tekst. Nic szczególnego, prawda? Tymczasem widzicie tutaj jeden z najwspanialszych i najważniejszych manuskryptów, jakie pozostawiła nam po sobie starożytność.
Astronomia/fizyka
Hubble zbadał gościa spoza Układu Słonecznego. 3I/ATLAS to najszybszy obiekt w swej klasie
9 sierpnia 2025, 11:11Astronomowie z NASA przeprowadzili szczegółowe obserwacje międzygwiezdnej komety 3I/ATLAS – trzeciego znanego obiektu tego typu, który odwiedził Układ Słoneczny. Wykorzystano do tego Kosmiczny Teleskop Hubble’a oraz obserwatorium Neil Gehrels Swift. Celem było określenie rozmiaru jądra, charakteru aktywności i składu chemicznego tego niezwykle rzadkiego gościa spoza naszego systemu planetarnego.
Ciekawostki
Prehistoryczne siostry z Czech
6 sierpnia 2025, 14:28Prehistoryczne siostry z Czech. Obie zostały pochowane w tym samym grobie szybowym w kopalni czertu. Prawdopodobnie dlatego, że tam właśnie pracowały. Ich zwłoki archeolodzy znaleźli 15 lat temu, teraz zaś wykonano dodatkowe szczegółowe badania i odtworzono wygląd obu kobiet.
Astronomia/fizyka
Najbardziej odległa supermasywna czarna dziura istniała już 13,3 miliarda lat temu
8 sierpnia 2025, 16:55Międzynarodowy zespół, kierowany przez naukowców z University of Texas w Austin, zidentyfikował najbardziej odległą i najstarszą czarną dziurę, jaką kiedykolwiek potwierdzono obserwacyjnie. Dziura i jej macierzysta galaktyka CAPERS-LRD-z9, istniały zaledwie 500 milionów lat po Wielkim Wybuchu, 13,3 miliarda lat temu.
Humanistyka
Nowe badania podważają teorię o początkach nierówności w Europie
7 sierpnia 2025, 12:52Globalne nierówności, poziom dystrybucji dóbr i akumulacji kapitału, są częstym przedmiotem dyskusji. Wiele dziedzin nauki zajmuje się badaniem historii powstawania hierarchii i nierówności w ludzkich społecznościach. Szeroko obecnie akceptowana teoria mówi, że pojawienie się rolnictwa i związanego z tym osiadłego trybu życia było zapowiedzią nieuniknionych nierówności. A do ich powstania w szczególności przyczyniło się wynalezienie radła, które umożliwiało akumulację kapitału i przekazywanie go kolejnym pokoleniom.
Nauki przyrodnicze
Zęby dinozaurów – nowe źródło informacji o dawnym stężeniu CO2 w atmosferze
8 sierpnia 2025, 11:03Niemieccy badacze znaleźli nowe źródło informacji o stężeniu dwutlenku węgla w atmosferze przed milionami lat. Okazało się, że zapis na ten temat znajduje się w... skamieniałych zębach dinozaurów. Uczeni z Uniwersytetów w Moguncji, Göttingen i Bochum, na podstawie analizy izotopów tlenu w szkliwie zębów dinozaurów stwierdzili, że stężenie CO2 w atmosferze w mezozoiku (252–66 milionów lat temu), było znacznie wyższe niż obecnie. Badania były możliwe dzięki wykorzystaniu innowacyjnej metody, która pozwoliła na określenie względnego stosunku wszystkich trzech naturalnych izotopów tlenu.
Zostań Patronem
Od 2006 roku popularyzujemy naukę. Chcemy się rozwijać i dostarczać naszym Czytelnikom jeszcze więcej atrakcyjnych treści wysokiej jakości. Dlatego postanowiliśmy poprosić o wsparcie. Zostań naszym Patronem i pomóż nam rozwijać KopalnięWiedzy.
Zobacz listę Patronów KopalniWiedzy
Wywiad
Z głową w średniowieczu. Jak w XXI wieku pracuje średniowieczny kaligraf i iluminator
Średniowiecznej tempery nie kupi się w sklepie (w ogóle w sklepach plastycznych pod tą nazwą funkcjonują z reguły zwykłe plakatówki), muszę więc robić ją sam, przygotowując spoiwo z jajka i miodu – i ucierając je z suchymi pigmentami. Spora część pigmentów dostępnych średniowiecznemu malarzowi była wściekle toksyczna, w takich przypadkach godzę się ze współczesnymi zamiennikami: biel tytanowa zamiast ołowiowej, zieleń kobaltowa zamiast grynszpanu. Miałem kiedyś pomysł, żeby robić też własne pędzle (średniowieczną metodę znam), ale na szczęście poszedłem po rozum do głowy i zrezygnowałem. Gdybym chciał samodzielnie sporządzać wszystkie narzędzia i materiały, nie miałbym czasu na ich używanie.
REKLAMA
Artykuły
Smartfon dla ucznia do 1000 zł. Co powinien mieć?
Rozglądasz się za pierwszym telefonem dla młodego ucznia? Nie musisz wcale wydawać fortuny! Sprawdź, jak szukać smartfona, by znaleźć odpowiedni model i na jakie kryteria warto położyć szczególny nacisk.
Polecane książki
Rysunki naskalne wydają się mieć niewiele wspólnego z komputerami, ale łączy je o wiele więcej, niż widać na pierwszy rzut oka. To dwa różne sposoby na przekazywanie informacji. A to umiejętność jej gromadzenia, rozpowszechniania i wymiany od tysiącleci umożliwia rozwój cywilizacji. Każdy z kolejnych sposobów utrwalania i przekazywania wiedzy był rewolucją. Ustna tradycja, rysunek, nacięcia na drewnie, hieroglify i alfabet, zapiski na papirusie czy brzozowej korze, wynalezienie papieru, druku oraz ruchomej czcionki. Gazety, radio, telewizja i komputery.
więcej